پژوهشـکده تحقیقـات راهبردی
مجمـع تشخیـص مصلـحت نظـامفصلنامه روابط خارجی2008-54192320100923جهانیشدن و چالشهای دینی و ملی حاصل از آن123528FAصدیقه سلطانیانیونس نوربخشJournal Article19700101بدون تردید واژه جهانیشدن از رایج ترین اصطلاحات قرن ما است. جهانیشدن بهعنوان یک فرامفهوم، بسیاری از مفاهیم دیگر را به بازخوانی فراخوانده و در راستای بازساری آنها برآمده است. در عرصة دین نیز جهانیشدن سؤالات متعدد جدیدی را ایجاد کرده ورویکردهای متفاوتی را برانگیخته است. همزمان با جهانیشدن و توسعة ارتباطات بینفرهنگی و میاندینی، ما شاهد رشد حرکتهای ناسیونالیستی ـ قومی و مذهبی همگام با افزایش نزاعهای خشونتبار و جنگهای شهری هستیم. این تحولات جدید سیاسی و اجتماعی، تحولات دیگری را در عرصة بین الملل ایجاد کرده است و درنتیجه سؤال اساسی این است که آیا جهانیشدن و بازگشت مجدد دین به عرصههای سیاسی و اجتماعی و بینالمللی، چالشهای جدیدی را ایجاد کرده است؟ این چالشها کدامند؟ آیا چالش جدیدی بین جهانیشدن و دین همانند چالش دین و مدرنیته در قرن ١٨ و ١9 ایجاد خواهد شد. فرض اساسی ما در این تحقیق این است که جهانیشدن ضمن اینکه موجب توسعة ارتباطات میانفرهنگی و میاندینی خواهد شد چالشهای جدیدی را نیز در درون کشورها و بین کشورها ایجاد خواهد کرد.پژوهشـکده تحقیقـات راهبردی
مجمـع تشخیـص مصلـحت نظـامفصلنامه روابط خارجی2008-54192320100923شکافهای اجتماعی و امنیت ملی در اسرائیل123529FAجعفر رجبی قرهقشلاقیشجاع احمدوندJournal Article19700101شکافهای اجتماعی برحسب عوامل گوناگون از جامعهای به جامعة دیگر متفاوت بوده و میتوانند تأثیرهای متفاوتی برجای گذارند. شکافهای اجتماعی اسرائیل پدیدهای خاص، متفاوت و قابل توجهند. این خاص و متفاوت بودن که ناشی از شرایط تاریخی این جامعه است اهمیت مضاعفی به این شکافها داده است. درواقع جامعة اسرائیل وضعیتی منحصر به فرد دارد و از جمعیتی مهاجر شکل گرفته است بهطوریکه نمیتوان آن را جامعهای طبیعی محسوب کرد. مهاجران نیز از مناطق و کشورهای مختلف در اسرائیل گردهم آمده و به هم پیوستهاند. این پدیده نتیجة یک فرایند تدریجی و درازمدت نیست بلکه براساس مهاجرت یهودیان از نواحی مختلف و در طول سالهای مختلف است. این مقاله براساس نظریة ریگان کرایس که نگاهی حداکثری به شکافهای اجتماعی دارد بر آن است تا شکافهای موجود در جامعة اسرائیل را بهعنوان یکی از عوامل تضعیف انسجام اجتماعی و هویت ملی مطالعه کرده و تأثیر آنها را بر امنیت ملی اسرائیل بسنجد.پژوهشـکده تحقیقـات راهبردی
مجمـع تشخیـص مصلـحت نظـامفصلنامه روابط خارجی2008-54192320100923روابط ویژه ایالات متحده ـ اسرائیل و سیاست خاورمیانهای دولت باراک اوباما123530FAفرزاد محمدزاده ابراهیمیمحمدرضا ملکیJournal Article19700101با وجود فرازونشیبهای موجود در روابط اسرائیل و ایالات متحده در شش دهة اخیر، ایالات متحده از زمان شناسایی اسرائیل تا بهحال بهعنوان مهمترین متحد و پشتیبان اسرائیل در سطوح مختلف، در کنار این کشور بوده و تا آنجا پیش رفته که منافع متقابل این دو در شکل روابط ویژه نمود یافته است و تمام رؤسای جمهوری امریکا اعم از دموکرات یا جمهوریخواه تعهدات همهجانبهای را در قبال امنیت اسرائیل پذیرفتهاند. شکلگیری چنین رابطة ویژهای باعث شده تا در پیوند راهبردی دو کشور تغییر آنچنانی حاصل نشود. اسرائیل برای امریکا سرمایهای استراتژیک محسوب میشود. نقش گروههای متنفذ و قدرتمند یهودی امریکا، منافع متقابل طرفین، وجود ارزشها و نگرشهای مشترک و تأثیر ساختارها، نهادها و سازوکارهای همسان بر رویکردهای سیاست داخلی و خارجی دو کشور و همینطور سیاست ابهام هستهای اسرائیل ازجمله عواملی هستند که در تقویت این روابط و ایجاد تفاهم بین دو کشور نقشی اساسی ایفا میکنند. باراک اوباما، رئیسجمهور کنونی ایالات متحده نیز ضمن حمایت خود از اسرائیل یادآور شده که در اتحاد دو کشور خللی وارد نخواهد شد. این مقاله روابط ویژة ایالات متحده ـ اسرائیل و سیاست خاورمیانهای دولت باراک اوباما را مورد بررسی قرار داده و بر تحکیم و تداوم رابطة ویژه دو کشور در آینده نیز تأکید میکند.پژوهشـکده تحقیقـات راهبردی
مجمـع تشخیـص مصلـحت نظـامفصلنامه روابط خارجی2008-54192320100923عربستان سعودی؛ از هژمونی نفتی تا رهبری منطقهای123531FAحسن احمدیانحسین صادقیJournal Article19700101هدف از این پژوهش بررسی جایگاه منطقهای و بینالمللی پادشاهی عربستان سعودی و کاوش اهداف و سمتگیریهای نوینی است که این کشور در ورای رسیدن به چنین جایگاهی جویای آنهاست؛ لذا چهارچوب اولویتهای سیاست خارجی عربستان و جهتگیریهای این پادشاهی در عرصههای خلیج فارس، کشورهای عربی و جهان اسلام مورد بررسی قرار خواهد گرفت و از این منظر به تحول جایگاه پادشاهی در عرصههای مختلف میپردازیم. تحولات داخلی پادشاهی تا آنجا مورد توجه قرار میگیرد که به فهم جامعتری از موضوع پژوهش کمک کند. محدودة زمانی پژوهش عمدتاً بر دورة حکومت ملک عبدالله متمرکز میشود اما در بررسی عرصههای مختلف تحول در جایگاه این پادشاهی، دورههای پیشین نیز مورد امعان نظر قرار میگیرند. درنهایت میزان صحت و سقم فرضیه با استفاده از دادههای مطرحشده در این پژوهش در قالب نتیجهگیری مورد بررسی قرار میگیرد.پژوهشـکده تحقیقـات راهبردی
مجمـع تشخیـص مصلـحت نظـامفصلنامه روابط خارجی2008-54192320100923ایران و روسیه: متحد شرقی یا تهدید جنوبی؟123532FAجهانگیر کرمیJournal Article19700101بررسی عوامل مؤثر بر تیرگی روابط ایران و روسیه در یک سال اخیر موضوع اصلی این مقاله است. در تحلیل این مسئله، از متغیرهایی چون «یک معامله بزرگ» میان روسیه و امریکا و استفاده از رابطه با ایران بهعنوان یک «کارت برای بازی»، «پایان یافتن نقش و کارکرد ایران برای روسیه»، «احساس تهدید از جانب ایران» و سرانجام، «وجود مشکلات اساسی در نوع روابط و انتظارات از یکدیگر» استفاده خواهد شد. نگارنده خواهد کوشید تا با مروری بر روابط ایران و روسیه در بیست سال گذشته و ترسیم وضعیت پیشآمده در یک سال گذشته، به بررسی متغیرهای بالا پرداخته و متغیر آخر را بهعنوان یکی از موضوعهای مهم در این پژوهش مورد تحلیل و کندوکاو قرار دهد. از این نگاه، روابط ایران و روسیه که در بیست سال گذشته در سایة یک سوءتفاهم متقابل (ادراک ایران از امکان موازنهسازی و پندار روسیه در مورد سیاست خارجی ایران)، اینک با مشکلاتی روبهرو شده است؛ اما نگارنده معتقد است که یک سیاست واقعی و مناسب برای روابط دو کشور، در پرتو درک درست و انتظار واقعی از وضعیت و ظرفیتهای دو طرف بهعنوان دو همکار مهم در دورة جدید امکانپذیر و سودمند خواهد بود.پژوهشـکده تحقیقـات راهبردی
مجمـع تشخیـص مصلـحت نظـامفصلنامه روابط خارجی2008-54192320100923جایگاه شرکای ایران در دیپلماسی تجاری123533FAرضا پاکدامنیحیی فتحیJournal Article19700101یکی از نیازهای هر کشور بهمنظور اتخاذ سیاست تجاری مناسب، آگاهی از جایگاه کشورهای طرف تجاری و اولویت هر کشور در برقراری روابط تجاری است. اما ازآنجاکه اکثر شیوههای رتبهبندی کشورها از لحاظ سیاسی توسط نهادهای غربی صورت میگیرد، احتمال میرود که گرایش سیاسی کشورهای غربی در این محاسبات، چه در تعیین شاخصها و چه در تعیین امتیاز هریک از عوامل تأثیرگذار، بیتأثیر نباشد. لذا لازم است که هر کشور، در ارزیابیهای بینالمللی، بااحتیاط از آمار و اطلاعات مراکز علمی و تحقیقی بینالمللی استفاده کند و ویژگیها و منافع مختص خود را درنظر گیرد. بر این اساس، در بررسی عوامل سیاسی مؤثر در تعیین طرفهای تجاری برای کشور ما، لازم دیده شد با درنظر گرفتن منافع ملی کشور، شاخصهای مستقلی برای جمهوری اسلامی ایران طراحی شود. یافتههای پژوهش حاضر حاکی از آن است که، میتوان با بهرهگیری از مؤلفهها و ابزارهای دیپلماسی تجاری، روابط خارجی کشور را بهنحوی توسعه داده و عمق بخشید که این روابط، با توجه به اصل تعیینکنندگی عوامل اقتصادی در برقراری روابط تجاری در سطح بینالمللی و تعاملات موجود کشورهای جهان، منافع ملی کشور را در بُعد توسعه روابط اقتصادی ـ تجاری تأمین کند.پژوهشـکده تحقیقـات راهبردی
مجمـع تشخیـص مصلـحت نظـامفصلنامه روابط خارجی2008-54192320100923سیاست خارجی و آیندة نفت و گاز کشور123534FAحسن روحانیJournal Article19700101تحولات عرصه بینالملل، امروزه پیوند میان سیاست خارجی و اقتصاد را امری اجتنابناپذیر ساخته است؛ بهطوریکه داشتن اقتصادی پویا و جهانی بدون اعمال سیاست خارجی فعال، تعاملی و اثرگذار، امری محال است. در این میان، بحث انرژی بهعنوان یکی از مهمترین مؤلفههای اقتصاد جهانی، دارای جایگاه خاصی است، به ویژه برای ایران که ضمن داشتن سابقة پر فراز و نشیب در رابطة نفت و سیاست، یکی از تولیدکنندگان اصلی نفت و گاز جهان نیز بهشمار میرود. ازاینرو، این نوشتار ضمن بررسی رویکردهای مختلف در عرصة انرژی (شامل دیدگاههای ابزاری، مصرفی، امنیتی و توسعهای) و مطالعة جایگاه نفت در حوزة سیاست خارجی، به برخی نکات کلیدی در پیوند نفت و سیاست خارجی میپردازد و بر نقش تعیینکنندة دستگاه سیاست خارجی کشور در حفظ ظرفیتهای انرژی برای بهبود شرایط اقتصادی ایران از طریق تقویت تعاملات بینالمللی تأکید میکند.