پروژه سدسازی ترکیه؛ تهدیدات امنیتی برای غرب آسیا و جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشگاه رازی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران

2 دانشجوی دکتری روابط بین‌الملل، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

‌‌‌‌ترکیه ‌‌با ‌‌آگاهی ‌‌نسبت ‌‌به ‌‌تحولات ‌‌آتی ‌‌منابع ‌‌آب ‌‌و ‌‌درگیری‌‌های ‌‌سیاسی ‌‌احتمالی ‌‌بر ‌‌سر ‌‌آن، ‌‌از ‌‌سال ‌‌1970 ‌‌اقدام ‌‌به ‌‌اجرای ‌‌پروژه ‌‌عظیم ‌‌سدسازی ‌‌کرده ‌‌است ‌‌که ‌‌بر ‌‌اساس ‌‌برآوردها، ‌‌پنجمین ‌‌طرح ‌‌بزرگ ‌‌سدسازی ‌‌جهان ‌‌به‌شمار‏ ‌‌می‌‌آید. ‌‌‌‌‌‌اجرای ‌‌این پروژه ‌‌تأثیراتی ‌‌سوء ‌‌بر ‌‌اکوسیستم ‌‌کشورهای ‌‌همسایۀ ‌‌ترکیه ‌‌از ‌‌جمله ‌‌جمهوری ‌‌اسلامی ‌‌ایران، ‌‌عراق ‌‌و ‌‌سوریه ‌‌دارد و ‌‌بدون درنظر ‌‌گرفتن ‌‌حقوق ‌‌آبی ‌‌دیگر ‌‌کشورها و ‌‌‌‌کنوانسیون‌‌های ‌‌بین‌‌المللی ‌‌انجام ‌‌شده ‌‌است.‌‌ به همین دلیل مقاله حاضر، در پی پاسخ‌گویی به این پرسش است که «پروژه سدسازی ترکیه موسوم به «گاپ» می‏تواند چه تهدیداتی برای منطقه و جمهوری اسلامی ایران داشته باشد؟». فرضیه مقاله متأثر از چهارچوب نظری مکتب «کپنهاک» حاکی از آن است که ‌‌تداوم ‌‌این ‌‌وضعیت، ‌‌جمهوری ‌‌اسلامی ‌‌ایران و منطقۀ غرب آسیا ‌‌را ‌‌با ‌‌تهدیدات ‌‌زیست‌‌محیطی ‌‌مواجه ‌‌خواهد ‌‌کرد ‌‌که ‌‌بر ‌‌اساس ‌‌تعاریف ‌‌جدید ‌‌امنیت ‌‌و ‌‌تهدید، به معضلات ‌‌سیاسی ‌‌و ‌‌امنیتی ختم خواهد شد. ‌‌در ‌‌پژوهش ‌‌حاضر ‌‌با ‌‌بررسی ‌‌ابعاد ‌‌پروژه گاپ ‌‌و ‌‌پیامدهای ‌‌آن ‌‌بر ‌‌کشورهای ‌‌ایران، ‌‌عراق ‌‌و ‌‌سوریه، ‌‌پیشنهاد ‌‌شده ‌‌است ‌‌با ‌‌استناد ‌‌به ‌‌کنوانسیون‌‌های ‌‌بین‌‌المللی ‌‌در ‌‌زمینه ‌‌آبراهه‌‌های ‌‌بین‌‌المللی ‌‌و ‌‌همچنین ‌‌با ‌‌هماهنگ ‌‌کردن ‌‌اقدامات ‌‌حقوقی ‌‌و ‌‌سیاسی ‌‌منطقه‌‌ای ‌‌علیه این ‌‌پروژه، ‌‌این ‌‌وضعیت ‌‌بحرانی ‌‌مدیریت ‌‌شود. روش این پژوهش، توصیفی _ تبیینی و مبتنی بر منابع کتابخانه ‏ای است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • اکبری، نرگس و علی مشهدی (1398). «تهدیدها و تعهدات زیست‏محیطی دولت ترکیه در اجرای پروژه گاپ نسبت به آثار سوء زیست‏محیطی در ایران (ریز گردها)». فصلنامه حقوق ‏بین‌المللی. ش61.
  • امیدی، علی و فاطمه رضایی (1390). «عثمانی‌گرایی جدید در سیاست خارجی ترکیه: شاخص‌‏ها و پیامدهای آن در خاورمیانه». فصلنامه روابط خارجی،ش3.
  • بدیعی، شهریار (1394). «تأثیر تغییرات اقلیمی در آغاز جنگ سوریه». ماهنامه KWC. ش94.
  • بوزان، باری (1387). مردم، دولت، هراس. ترجمه: پژوهشکده مطالعات راهبردی. چ اول. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
  • بوزان، بری و الی ویور (1388). ساختار امنیت ‏بین‌الملل. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
  • حشمتی جدید، مهدی؛ نقره ای، فرهاد و محمد حسن‌زاده (1395). «بررسی عوامل مؤثر بر عملکرد گروه‌‏های قومی و مذهبی در امنیت داخلی استان سیستان و بلوچستان (با تأکید بر گروه‌‏های قومی و مذهبی شهرستان سروان)». سیاست دفاعی. ش96.
  • دهشیری، محمد رضا؛ حسینی، سید محمد؛ شیراوند، صارم و مصطفی حسینی (1396). «تأثیر امنیت منطقه‏ای ‏بر رفتارشناختی مجموعه‌‏های امنیتی مناطق». فصلنامه سیاست جهانی. ش19.
  • رحیم لی، شهریار (1396). «امنیتی کردن مهاجرت؛ عملکرد اتحادیه اروپا در قبال مهاجران سوری». پژوهش ملل. ش24.
  • عبدالله‌خانی، علی (1383). نظریه‌‏های امنیت: مقدمه‏ای ‏بر طرح‌ریزی دکترین امنیت ملی. تهران: انتشارات موسسه فرهنگی، مطالعات و تحقیقات ‏بین‌الملل ابرار معاصر.
  • قاسمی، فرهاد (1391). اصول روابط ‏بین‌الملل. تهران: انتشارات میزان.
  • قائم مقامی، علی (1396). «بحران آب و آب‌‏های جاری فرامرزی ترکیه و امنیت ملی و محیط زیست ایران». فصلنامه مطالعات منافع ایران. ش7.
  • قدسی، امیر (1396). «نظلم ژئوپلتیکی غرب آسیا و نظم مطلوب منطقه‏ای ‏ایران». فصلنامه مطالعات دفاعی راهبردی. ش72.
  • کرمی، افشین؛ حسن‌زاده، جواد و زهرا پیشگاهی‌فرد (1395). «تأثیر هیدروپلتیک بر مناسبات عراق و ترکیه بر دجله و فرات». فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام. ش17.
  • لطفی، حیدر؛ نامی، محمد حسن و جعفر حسن‌پور (1390). «امنیت زیست‌محیطی و سیاست‌گذاری امنیت ملی». فصلنامه نگرش نو در جغرافیای انسانی. ش4.
  • محسنی، علی؛ جاودانی مقدم، مهدی و محسن حاجی (1397). «تحول پارادایمی مفهوم قدرت و امنیت در عصر جهانی شدن و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران». فصلنامه پژوهش‌‏های سیاسی جهان اسلام. ش3.
  • مصلی نژاد، عباس (1387). «بررسی جنبه‌‏های مختلف امنیت زیست‏محیطی با رویکرد مکتب انتقادی». فصلنامه محیط شناسی، ش46.
  • مینایی، مسعود (1396). «هیدروپلتیک دجله و ریزگردهای ایران». همایش دیپلماسی آب و فرصت‌های هیدروپلتیک غرب آسیا. دانشگاه خوارزمی.
  • ستاری، محمد تقی (1396). «بررسی اثرات منطقه ‏ای ‏پروژه‌‏های توسعه منابع آب ترکیه». شبکه مطالعات سیاستگذاری عمومی. قابل دسترسی در: http://www.npps.ir/ArticlePreview.aspx?id=131941
  • کیانی، احسان (1397). «نقش رژیم صهیونیستی در سدسازی‌های ترکیه». اندیشکده راهبردی تبیین. قابل دسترسی در: http://tabyincenter.ir/print/?print=26831
  • شبانی، مهدی (1396). «سیاست سدسازی ترکیه». "جنگ آب" در خاورمیانه خبرگزاری رادیو زمانه. قابل دسترسی در: https://www.radiozamaneh.com/346630
  • عبدالهی، محمدرضا (1395). «نوعثمانی‌گری ترکیه و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران». مجموعه مقالات دومین کنفرانس ‏بین‌المللی مدیریت و علوم انسانی. قابل دسترسی در: https://civilica.com/doc/549929
  • نقیبی، محسن (1393). «آب ابزار بازی ترکیه در منطقه شده است». خبرگزاری دیپلماسی ایران، قابل دسترسی در: http://irdiplomacy.ir/fa/news/1945055
  • روزنامه شرق (1396). در کنفرانس ‏بین‌المللی مقابله با گرد و غبار مطرح شد: «انتقاد روحانی از سدسازی در ترکیه و افغانستان»، قابل دسترسی در: https://www.magiran.com/article/3586619
  • Qarehgozlou, Maryam(2017), Iran holds Turkey partly accountable for dust storms; Turkey denies, Available at: https://www.tehrantimes.com/ news/414799/Iran-holds-Turkey-partly-accountable-for-dust-storms-Turkey.
  • Güncelleme, Son(2012), Ilısu Projesi'nde Hedef 2014, Available at: https:// mepc.org/journal/ water- trade-between-israel-and-turkey-start-middle- east.
  • Scott ,Katy(2018), Can the Middle East Solve its water problem? , Available at: https://edition.cnn.com/2018/07/11/middleeast/middle-east-water/ index. html.
  • IFP,(2018), Iran Says Turkey’s GAP Project Destroys Regional Ecosystem, , Available at: https://ifpnews.com/exclusive/iran-says-turkeys-gap-project-destroys-regional-ecosystem/.
  • Warner, J. (2012). The struggle over Turkey’s Ilısu Dam: domestic and international security linkages. International Environmental Agreements: Politics, Law and Economics, 12(3), 231-250. , Available at: https://link.springer.com/article/10.1007/s10784-012-9178-x.
  • Tsakalidou, I. (2013). The Great Anatolian Project: Is Water Management a Panacea or Crisis Multiplier for Turkey’s Kurds?. New Security Beat, 5. Available at: https://www.newsecuritybeat.org/2013/08/great-anatolian-project-water-management-panacea-crisis-multiplier-turkeys-kurds/.
  • Ilisu Dam Campaign,(2000), The Ilisu Dam, the World Commission on Dams and Export Credit Reform, Available at: http://www.thecornerhouse.org. uk/ resource/ ilisu- dam- world- commission- dams- and- export- credit- reform.
  • Kieran Cooke(2019), Before the flood: Turkey's new dam set to wash away past despite uncertain future, Available at: https://www. middleeasteye. net/ news/ flood- turkeys- new- dam- set- wash- away- past- despite- uncertain- future.
  • Pamukcu, K. (2003). Water trade between Israel and Turkey: a start in the Middle East?. Middle East Policy, 10(4), 87., Available at: https:// mepc. org/ journal/ water- trade- between- israel- and- turkey- start-middle-east
  • Jenkins, Gareth(2008), BABACAN DISMISSES CLAIMS THAT TURKEY OFFERED SYRIA WATER FOR PEACE WITH ISRAEL, Available at: https:// jamestown. org/ program/ babacan- dismisses- claims- that-turkey- offered-syria-water-for-peace-with-israel/.
  • Tehrantimes(2017), Turkey not convincing over dams project: Iran, Available at: https:// www.tehrantimes.com/news/416850/Turkey-not-convincing-over- dams-project-Iran.

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار