الگوی نوسازی تدافعی، رویکرد روابط خارجی و توسعه اقتصادی در جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی مسائل ایران، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاداسلامی، کرمانشاه، ایران.

2 استادیار علوم سیاسی مسائل ایران، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاداسلامی، کرمانشاه، ایران

3 استادیار علوم سیاسی مسائل ایران، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاداسلامی، کرمانشاه، ایران.

4 استادیار علوم سیاسی مسائل ایران، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاداسلامی، کرمانشاه، ایران .

چکیده

در طول قرن بیستم کشورهای مختلف، راهبردهای گوناگونی را برای دستیابی به توسعه اقتصادی اتخاذ کردند که از این جمله می توان به الگوهای توسعه از قبیل نوسازی یا مدرنیزاسیون، عدم وابستگی، جایگزینی واردات و توسعه صادرات اشاره کرد. برنامه ریزی توسعه نیز یکی از روندهای نوظهور در اقتصاد سیاسی جهان بود که در قالب راهبردهای مزبور با هدف دستیابی سریع تر به توسعه اقتصادی انجام می شد. رویکرد روابط خارجی بسیاری از کشورها نیز تحت تاثیر پیگری اهداف توسعه قرار گرفته و از این رو از مولفه های تاثیرگذار بر توسعه اقتصادی کشورها به شمار می آمد. جمهوری اسلامی ایران نیز تجارب بسیاری در زمینه پیگیری راهبردهای توسعه اقتصادی از جمله نوسازی تدافعی داشته و برنامه های مختلفی را نیز در این راستا پیگیری کرده است. پرسش اساسی مقاله حاضر در مورد ارزیابی راهبرد نوسازی تدافعی و رویکرد روابط خارجی آن بر توسعه اقتصادی در جمهوری اسلامی ایران است. برای پاسخ به این مسئله، دوره آغازین پبشبرد راهبرد نوسازی تدافعی پس از دفاع مقدس و به خصوص برنامه های اول و دوم توسعه به عنوان مطالعه موردی، با روش توصیفی تحلیلی بررسی گردید و این نتیجه حاصل شد که در دوره اجرای راهبرد نوسازی تدافعی، گرچه در برخی از حوزه ها همچون کشاورزی موفقیت های محدودی حاصل شد، اما در عمده بخش ها از جمله تجارت خارجی، کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، رشد اقتصادی، تولید، رشد صنعتی، بخش خدمات، عدالت اجتماعی و تورم ناکام ماند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Modernization, Foreign Relations Approach and Economic Development in the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Hosein Zarinfam 1
  • Iraj Ranjbar 2
  • Hassan Golpayegani 3
  • Edris Beheshitia 4
1 PhD Student in Political Science, Kermanshah Branch, Islamic Azad University, Kermanshah, Iran
2 Assistant Professor, Department of Political Science, Faculty of Law and Political Science, Kermanshah Branch, Islamic Azad University, Kermanshah, Iran
3 Assistant Professor, Department of Political Science, Faculty of Law and Political Science, Kermanshah Branch, Islamic Azad University, Kermanshah, Iran
4 Assistant Professor, Department of Political Science, Faculty of Law and Political Science, Kermanshah Branch, Islamic Azad University, Kermanshah, Iran
چکیده [English]

During the 20th century, different countries adopted various strategies to achieve economic development, including development strategies such as modernization, independence, import substitution, and export promotion. Development planning was also one of the emerging trends in the political economy of the world, which was carried out in the form of these strategies with the aim of achieving faster economic development. The approach of foreign relations of many countries was also influenced by the pursuit of development goals, and therefore it was considered as one of the factors influencing the economic development of countries. The Islamic Republic of Iran has also had many experiences in pursuing economic development strategies, including modernization, and has pursued various plans in this regard. The basic question of this article is about the evaluation of the defense modernization strategy and its foreign relations approach on economic development in the Islamic Republic of Iran. In order to answer this question, the initial period of the modernization strategy after the eight-year war with Iraq and especially the first and second development programs were investigated as a case study, with a descriptive analytical method, and it was concluded that during the implementation period of the modernization strategy, although limited successes were achieved in some areas such as agriculture, but failed in major sectors including foreign trade, reducing dependence on oil revenues, economic growth, production, industrial growth, service sector, social justice and inflation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Republic of Iran
  • development patterns
  • foreign relations
  • modernization
  • government
آلوین، دی. سو. (1394) تغییر اجتماعی ­و توسعه، ترجمه ­محمود حبیبی مظاهری.
بایزیدی، رحیم و حسین پناهی، حلیمه (1398). فرهنگ و توسعه: مقایسه شاخص های فرهنگی توسعه پذیر و ضدتوسعه در ژاپن، بریتانیا و ایران. جامعه شناسی اقتصادی و توسعه، دوره 8 شماره 1، صص 1 – 30.
بررسی اقتصادی (1375) مرکز آمار، مربوط به هزینه خانوار شهری.
تودارو، مایکل (1369) توسعه اقتصادى در جهان سوم. غلامعلى فرجادى، تهران، سازمان برنامه و بودجه، ج 1.
دیگار، ژان­پیر؛ هوراد، برنار؛ و ریشار، یان (1378) ایران ­در قرن بیستم. ترجمه عبدالرضا (هوشنگ) مهدوی، ج 2، تهران: نشر البرز.
رزاقی، ابراهیم (1376) نقدی­ بر خصوصی­سازی ­ایران. تهران: موسسه­ خدمات فرهنگی رسا.
رفیع­پور، فرامرز (1377) توسعه ­و ­تضاد. ج3، تهران: شرکت سهامی انتشار.
زرشناس، شهریار (1380) توسعه. دفتر نشر معارف.
سالنامه ­آماری کشور (1373) انتشارات مرکز آمار.
سالنامه آماری کشور (1374) بخش حسابهای ملی. انتشارات مرکز آمار ایران.
سحابی، عزت الله (1383) ویژه­نامه ­نشریه ­چشم­انداز ایران.
کدی، نیکی­آر (1383) نتایج­ انقلاب ­ایران. ترجمه ­مهدی ­حقیقت­خواه، تهران: انتشارات ققنوس.
کفشگر جلودار، حسین (1393) توسعه اقتصادی، پژوهشکده باقرالعلوم.
متین، کامران (1393) انقلاب مشروطه. ترجمه نوید نزهت، روزنامه شرق، شماره2080.
موثقی، سید احمد (1383) توسعه؛ سیر تحول مفهومی و نظری، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 63.
موثقی، سیداحمد (1385) اقتصاد سیاسی ایران در دوره جمهوری اسلامی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره71.
نمازی، حسین (1384) نظام‌های اقتصادی. شرکت سهامی انتشار.
یعقوبی، سعید (1388) سیاست­ خارجی ­جمهوری­ اسلامی­ در دوران سازندگی. مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
 
Afkhami, Gholam Reza (2009) The Life and Times of the Shah. University of California Press, Chapter 14, Development and Dreams.
Bostock, Frances and Jones, Geoffrey (1989) Planning and Power in Iran, Ebtehaj and Economic Development under the Shah, London.
Hass, Michael (1992), Polity and Society, NewYork and London, p. 15.
Issawic.the Economic History of Iran the univevry of chicago press.1971
Wallerstein, Immanuel (2004), "World-systems Analysis." In World System History, ed. George Modelski, in Encyclopedia of Life Support Systems (EOLSS), Developed under the Auspices of the UNESCO, Eolss Publishers, Oxford.