بنیادهای ژئوپلیتیکی رژیم حقوقی خزر و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران: تأثیرات و پیامدها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، مشهد، ایران

2 دانشجوی دکتری روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، مشهد، ایران.

چکیده

منطقه خزر با توجه به موقعیت ویژه خود تحت تأثیر کنش سیاسی بازیگران ساحلی و فرامنطقه‌ای بوده است. ژئوپلیتیکِ این منطقه و بنیادهای اثربخش آن متقابلاً رفتارِ بازیگران را جهت و معنا می‌دهد. درهمتنیدگی سه مقوله‌ جغرافیا، سیاست و قدرت و اَشکالِ رفتاری برآمده از آن موجب خلق این پُرسمان شده است که بنیادهای ژئوپلیتیکی رژیم حقوقی خزر چه تأثیری بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران دارد؟ افزون بر این، بایستگی تاثیرگذاری فاکتورهای ژئوپلیتیک، می تواند پیامدهایی برای ج.ا. ایران به همراه داشته باشد که این پژوهش در جستجوی این حقیقت است. نویسه پیش‌رو ماهیتی توصیفی/تحلیلی و شالوده‌ای اسنادی/کتابخانه‌ای با کاربستِ نظری بنیادها و عوامل ژئوپلیتیکی پی ریخته شده است. بروندادِ پژوهش نشان داد که ژئوپلیتیک و بنیادهای آن ضمن خلقِ الگوی رفتاری «فرصت» برای جمهوری اسلامی ایران، الگوی رفتاری «ناامنی» را برای این کشور فراهم کرده است. به سخن دقیق‌تر، ژئوپلیتیک رژیم حقوقی خزر و بنیاد‌های آن علی‌رغم خلق برخی فرصت‌ها برای جمهوری اسلامی ایران، امنیت ملی این بازیگر ساحلی را در زمینه موقعیت جغرافیایی و فضای سرزمینی خزر در بستر تحولات تاریخی و تمدنی، خصوصیات و ماهیت طبیعی منطقه ساحلی، قلمروها و دسترسی دریایی و گستره سرزمینی کشور دریایی، تحت‌الشعاع قرار داده و با چالش مواجه ساخته‌ است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

GEOPOLITICAL FOUNDATIONS OF THE CASPIAN LEGAL REGIME AND THE NATIONAL SECURITY OF THE ISLAMIC REPUBLIC OF IRAN: EFFECTS AND CONSEQUENCES

نویسندگان [English]

  • Hadi Aazami 1
  • Seyed Mohamad Hossein Hosseini 2
  • vahid sadeghi 3
1 Associate Professor of Political Geography, Ferdowsi University of Mashhad, Faculty of Literature and Humanities, Mashhad, Iran
2 PhD student of International Relations, Allameh Tabatabai University, Faculty of Law and Political Sciences, Tehran, Iran
3 PhD Student of Political Geography, Ferdowsi University of Mashhad, Faculty of Literature and Humanities, Mashhad, Iran.
چکیده [English]

Due to its special situation, the Caspian region has been influenced by the political action of coastal and extra-regional actors. The geopolitics of this region and its effective foundations mutually give direction and meaning to the behaviour of the actors. The entanglement of three categories - geography, politics and power and the resulting forms of behaviour have created the question of what effect do the geopolitical foundations of the Caspian legal regime have on the national security of the Islamic Republic of Iran. In addition, the impact of geopolitical factors has consequences for the Islamic Republic of Iran which has brought about this research and which is also the search for truth. The following text is of a descriptive/analytical nature and a documentary/library foundation with the theoretical application of foundations and geo-political factors. The output of the research shows that geopolitics and its foundations, while creating the behavioural pattern of "opportunity" for the Islamic Republic of Iran, has provided the behavioural pattern of "insecurity" for this country. To be more precise, the geopolitics of the Caspian legal regime and its foundations, despite creating some opportunities for the Islamic Republic of Iran, the national security of this coastal player in the context of the geographical location and territorial space in the context of historical and civilizational developments, characteristics and the natural nature of the coastal area, territories and access to the sea and the territorial extent of the maritime country have been overshadowed and challenged.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Geopolitical Foundations
  • National security
  • Legal regime
  • Caspian
  • Islamic Republic of Iran

مراجع

احمدی­نوحدانی، سیروس و النچری­چاودرچی (1396). تأثیر شکل هندسی بر امنیت مرزهای غربی ایران. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 32(4)، صص. 236-222.
الهویردی­زاده، رضا (1398). تبیین نقش عوامل جغرافیایی و سرزمینی در قدرت دریایی کشورها. فصلنامه ژئوپلیتیک، 15(3)، صص. 155-122.
جوادی­ارجمند، محمدجعفر و رضازاده، حبیب (1390). آسیب­شناسی مواضع جمهوری اسلامی ایران نسبت به تعیین رژیم حقوقی دریای خزر از منظر ساختار ـ کارگزار. فصلنامه سیاست، 41(2)، صص. 106- 89.
حافظ­نیا، محمدرضا (1396). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، ویرایش جدید با تجدیدنظر، مشهد: انتشارات پاپلی.
حافظ­نیا، محمدرضا و کاویانی­راد، مراد (1393). فلسفه جغرافیای سیاسی، تهران: انتشارات مطالعات راهبردی.
حافظ­نیا، محمدرضا، مجتهدزاده، پیروز و پیردشتی، حسین (1398). تبیین نقش عوامل ژئوپلیتیکی بر استقرار رژیم حقوقی دریای خزر. فصلنامه ژئوپلیتیک، 15(1)، صص. 22-1.
حبیب­نوری، علی­عبداله (1386). یک پیشنهاد برای تقسیم دریای خزر. مجله پیام دریا، 1(162)، صص. 45- 35.
حسینی، سید محمد حسین (1399). تأثیر ژئوپلیتیک منطقه خزر و ژئواستراتژی بازیگران این منطقه بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران 2018-2011، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، رساله دکتری روابط بین­الملل.
حلالخور، مهرداد و سعیدی راد، آرش (1401). روندهای کلان جهانی؛ تحول و گسترش ژئواکونومیک دریای خزر. فصلنامه روابط خارجی، 14(53)، صص. 181-159.
ذوالفقاری، حسن، مظلوم، کتایون و فتح­نیا، امان­اله (1394). توان­سنجی اقلیمی سواحل جنوبی دریای خزر برای توسعه گردشگری ساحلی. فصلنامه برنامه­ریزی و آمایش فضا، 19(3)، صص. 170-149.
عزتی، عزت­اله (1390). ژئوپولیتیک در قرن بیست و یکم، تهران: انتشارات سمت.
علیزاده (1390). تاریخچه دریای خزر، نگارستان علمی، آموزشی، تاریخی و اجتماعی، قابل دسترسی در: http://www.behsari.blogfa.com/post/18/
فرهادی­محلی، علی (1388). رژیم حقوقی دریای خزر و سیاست خارجی ایران. مجله پیام دریا، 1(181)، صص. 67-60.
قبادزاده، ناصر (1393). دریای خزر: رژیم حقوقی، مواضع کشورهای ساحلی و حضور آمریکا، تهران: مرکز بررسی­های استراتژیک ریاست­جمهوری.
کاویانی­راد، مراد و فتاحی، مصطفی (1391). تأثیر هویت مکانی بر همگرایی ملی، فصلنامه برنامه­ریزی و آمایش فضا. 16(1)، صص. 41-25.
کریمی­پور، یدالله (1394). جغرافیا؛ نخست در خدمت صلح. به کوشش حسین خالدی و پرستو موفقیان، تهران: نشر انتخاب.
کولایی، الهه و گودرزی، مهناز (1392). دریای خزر: چالش­ها و چشم­اندازها، تهران: انتشارات میزان.
مجتهدزاده، پیروز (1389). جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، تهران: انتشارات سمت.
هندیانی، عبداله و پورغلامی، محمدرضا (1392). بررسی نقش جغرافیا در امنیت ملی. فصلنامه دانشکده علوم و فنون مرز، 14(2)، صص. 92-69.
 
ب: انگلیسی
Aydin, Ulvyye & Azhgaliyeva, Dina (2019). Assessing Energy Security in the Caspian Region: The Geopolitical Implications for Europian Energy Strateg. ADBI Working Paper Series, 2(10). PP. 1-26.
Bajrektarevic, Anis & Posega, Petra (2021). The Capian Energy Plateau: Geoeconomic, Geopolitical and Legal essentials. SEER Journal for Labour and Social Affairs in Eastern Europe,4(6). PP.123-142.
Bayramov, Agha (2021). Conflict, Cooperation or Competition in the Caspian Sea Region: A Critical Review of the New Great Game Paradaigm. Caucasus Survey, 9(1). PP. 1-20.
Cohen, Saul Bernard (2108). Geopolitics of the world system. Tehran: The Cultural Institute of Contemporary, Abrar International Studies.
Gobel, Paul (2021). Geopolitical Comptition in Caspian Region about more than Gas and Oil, Eurasia. Daily Monitor Volume, 18(55). PP. 1-7.
Grygiel, J.J (2012). Geography and Sea Power, 21 Century Seapower: Cooperation and Conflict at Sea. London and NewYork, Routledge Publication.
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار