آثار و پیامدهای توافق‌نامه آتش‌بس بحران 2020 قره‌باغ بر امنیت و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار روابط بین‌الملل، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران.

2 دانش‌آموخته دکترای ژئوپلیتیک، گروه جغرافیای سیاسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

درگیری‌های بین آذربایجان و ارمنستان در سپتامبر ۲۰۲۰، پس از ۴۴ روز تداوم بحران و منازعه، با میانجیگری روسیه، به توافق‌نامه آتش‌بس ختم شد. این مقاله به تأثیر توافق یادشده بر امنیت و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران پرداخته است؛ با این پرسش اصلی که «توافق‌نامه آتش‌بس 2020 حاوی چه آثار و پیامدهایی برای امنیت و منافع ملی جمهوری اسلامی است و ایران برای مواجهه با آن چه راهبردهایی را پیش رو دارد؟» بر اساس یافته‌های مقاله، برهم خوردن موازنه قدرت در قفقاز جنوبی و توافق‌نامه آتش‌بس ناشی از آن در ابعاد مختلف به شکل ایجابی و سلبی بر منافع و امنیت جمهوری اسلامی ایران تأثیرگذار بوده است که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌‌اند از: نقش‌آفرینی بیشتر روسیه در مرز‌های شمال غربی ایران، احتمال دور شدن جغرافیای درگیری از مرزهای ایران، کمک‌های تسلیحاتی کلان و مؤثر رژیم صهیونیستی در آزاد شدن مناطق اشغالی آذربایجان و در نتیجه نقش‌آفرینی بیشتر این رژیم در مرزهای شمال غربی ایران، دستیابی ایران به اراضی هم‌مرز و ارتباط مجدد مرز نسبتاً طولانی با آذربایجان و نظایر این‌ها. مهم‌ترین راهبردهای پیش ‌روی جمهوری اسلامی در مواجهه با بحران مذکور نیز شامل اتخاذ مواضع بی‌طرفانه و در عین حال ایفای نقش میانجیگری فعال برای حفظ و القای جایگاه راهبردی جمهوری اسلامی به طرف‌های درگیر و بازیگران منطقه، حضور فعال در مناطق جدید حاصل از توافق آتش‌بس، افزایش مسیرهای مواصلاتی و ترانزیتی با جمهوری آذربایجان، به‌ویژه در مناطق تازه آزادشده‌، تقویت، تجهیز و توسعه سریع کمی- کیفی ساختار مرزبانی و استفاده از تجربه‌های جنگ قره‌باغ در زمینه بهره‌گیری از سلاح‌های مدرن و هوشمند بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Consequences of the 2020 Nagorno-Karabakh Crisis Agreement on Security and National Interests of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Rahman Najafi Sayyar 1
  • Hamed Ebrahimi 2
1 Assistant Professor of International Relations, Supreme National Defense University, Tehran, Iran.
2 Ph.D. in Geopolitics, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The Nagorno-Karabakh ceasefire agreement, signed on November 10, 2020, after 44 days of conflict between the two countries, has had far-reaching implications for Iran's security and interests. With regard to this issue, the present article has been written specifically with the aim of explaining the effects and consequences of the Qarabagh 2020 ceasefire agreement for Iran's security and interests. In this regard, the main question of the article is what are the effects and consequences of the Nagorno-Karabakh 2020 ceasefire agreement for the security and national interests of the Islamic Republic of Iran? The findings of the article show that the recent ceasefire agreement in various dimensions has a positive and negative impact on the interests and national security of the Islamic Republic of Iran, the most important of which include; Russia's role in the northwestern borders of Iran, the possibility of geographical distance from the borders of Iran, the Zionist regime's large-scale weapons assistance in liberating the occupied territories of Azerbaijan and, as a result, the regime's greater role in Iran's northwestern borders, Iran's access to border lands The reconnection of the relatively long border with Azerbaijan has been the expansion of capacity to expand Iran's railway network to the Caucasus and Russia, and the presence of Iranian private companies in the reconstruction of the critical regions of the Caucasus.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qarabagh
  • crisis
  • security
  • national interests
  • Iran
اطاعت، جواد (1387)، ایران و خطوط انتقال انرژی حوزه خزر، مطالعات اوراسیای مرکزی، سال دوم، شماره 3، صص. 22-1.
اسمولانسکی، اولس (1384)، روسیه و قفقاز، مسئله قره‌باغ کوهستانی، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، (۱۵).
امیر احمدیان، بهرام (1386)، جمهوری آذربایجان، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
امیر احمدیان، بهرام (1384)، قره‌باغ: پیشینه تاریخی و ریشه‌های درگیری: سرزمین‌های آن‌سوی ارس، اطلاعات سیاسی اقتصادی، (۷۱، ۷۲).
امیر احمدیان، بهرام (1385)، مسائل پشـت پرده بحران قره‌باغ، ماهنامه ایراس، (12).
امیر احمدیان، بهرام (4/10/99)، کمک به بازسازی قره‌باغ؛ فرصتی مناسب برای نمایش توان بالای مهندسی ایران، سایت میزان،‌ دسترسی در مهر 1400.
تقوی اصل، سید عطا (1387)، ژئوپلیتیک جدید ایران از قزاقستان تا گرجستان، چ 3، تهران: وزارت امور خارجه.
جدیدی، علی و دیگران (1393)، نقش انرژی در جهت‌گیری سیاست خارجی آذربایجان، تهران: انتشارات سمت.
حاتمی، تورج (1382)، برخورد منافع روسیه و آمریکا در آسیای مرکزی و قفقاز، تهران: خورزن.
خالقی نژاد، مریم و کاکاوندی، مینا (11/8/99)، حقوق بین‌الملل و مناقشه قره‌باغ: تمامیت ارضی یا حق تعیین سرنوشت، مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: IPSC نشانی: http://peace-ipsc.org/fa/، دسترسی در مهر 1400.
صالحی، محمد (1393)، ژئوپلیتیک جمعیت قفقاز، مشهد: آستان قدس رضوی.
سردارنیا، صمد (1384)، قره‌باغ در گذرگاه تاریخ، تبریز: انتشارات ندای شمس.
سلطانف، ضیاء‌الدین (1384)، جنگ قره‌باغ، ترجمه: صمد سردارنیا، تبریز: انتشارات اختر.
سید علی پور، سید خلیل و بیگدلو، رضا (1400)، تحلیلی بر پیامدهای امنیتی- انتظامی بحران 2020 قره‌باغ در فضای جمهوری اسلامی ایران، نمای راهبردی دانشگاه عالی دفاع ملی، ۱۹ (315).
ربیعی، علی (9/7/99) مواضع دولت ایران در خصوص بحران قره‌باغ، مندرج در سایت: 457303https://fararu.com/fa/news/، دسترسی در مهر 1400.
عباس‌اف، علی و چاخاتریان، هاریتون (۱۳۸۳)، مناقشه قره‌باغ؛ آرمان‌ها و واقعیت‌ها، ترجمه و انتشار: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر ایران.
حافظ‌نیا، محمدرضا (1390)، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد: انتشارات پاپلی.
عزتی، عزت اله (1380)، ژئوپلیتیک در قرن 21، تهران: انتشارات سمت.
کاظم‌زاده، حامد (2016)، نقش ایران در روند صلح مناقشه قره‌باغ کوهستانی بعد از درگیرهای ماه آوریل 2016، مرکز بین‌المللی مطالعات صلح، آدرس: IPSC http://peace-ipsc.org/fa/، دسترسی در مهر 1400.
کریمی پور، یدالله (۱۳۷۹)، ایران و همسایگان، منابع تنش و تهدید، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی تربیت‌معلم.
کریمی پور، یدالله (1394)، جغرافیا، نخست در خدمت صلح، تهران: نشر انتخاب.
کوزه‌گر کالجی، ولی (1399)، تحولات سیاسی جمهوری ارمنستان، تحولات قره‌باغ پس از آتش‌بس، بی‌جا.
کولایی، الهه (1385)، سیاست و حکومت در فدراسیون روسیه، تهران: وزارت امور خارجه.
مرادی، آیت‌الله (1390)، جایگاه ایران در راهبرد گازی جمهوری آذربایجان، سایت www.iras.ir. دسترسی در مهر 1400.
نورانی درآباد، قهرمان (10/10/99)، آیا مناقشه قره‌باغ پایان یافته است؟ کد: ۱۹۹۸۵۱۹ سایت دیپلماسی ایرانی: 1998519/ http://www.irdiplomacy.ir، دسترسی در مهر 1400.
Avdaliani,E. (2021). Iran in the South Caucasus: Adjustment and Evolution. available at: https://rusi.org. February 26
Agency, Anadolu (November 10, 2020). "Euphoric Azerbaijanis celebrate 'victorious' Nagorno-Karabakh peace deal". Daily Sabah.
Cohen,S.B. (1994).geopolitics in the new world era.chapter 2 from reordering the world.edited by: George.j.demko and William b.wood.usa:westview press.
Duncan, R. & others. (2004). Word Politics in the 2 Ist Century. NeW York: Pearson Education
Kemp, G. (1997). Energy Superbowl: Strategic Politics and the Persian Gulf and Caspian Basin. Washington D.C: Nixon Center for peace and Freedom
Kleveman. L. (2004). The New Great Game: Blood and oil in Central Asia. London: Atlantic Books.
Kramer, Andrew E. (November 10, 2020). "Facing Military Debacle, Armenia Accepts a Deal in Nagorno-Karabakh War" – via NYTimes.com.
Marks, Robert. J. (2020), The First War Using Modern Al-Based Weapons Is Here, Published; https://mindmatters.ai/2020/10.
woodward, Rachel. (2017), Military Geography, The International Encyclopedia of Geography, John Wiley & Sons, Ltd. Published 2017 by John Wiley & Sons, Ltd.