امتناع جامعه‌شناختی تولید نظریه بومی روابط بین ‏الملل در ایران؛ مروری کمی بر یک مفهوم کیفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی

2 کاندید دکترای روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

این مقاله بخشی از رساله دکتری است که با عنوان «موانع تولید نظریه حوزه روابط بین ‏الملل در ایران: نظر نخبگان دانشگاهی» سامان یافته است. در پی فهم دلایل تولید نشدن نظریه بومی روابط بین ‏الملل در ایران، به بررسی موضوع از منظر نخبگان دانشگاهی این رشته پرداختیم. پژوهش حاضر که به روش نظریه زمینه ‏ای و با مصاحبه عمیق عملیاتی شد، به موانع و کدهایی دست یافت که در بررسی نهایی، با عنوان امتناع جامعه‌شناختی تولید نظریه بومی روابط معرفی شدند. یافته ‏های این تحقیق کیفی با روش مذکور در ادامه تحت بررسی کمی قرارگرفت. فراوانی و درصد کدهای کیفی به دست آمده در متن مصاحبه‏ ها به عنوان داده‏ های خام دست اول، مبنای این مقایسه قرار گرفت. در راستای بسط و تبیین نظریه به دست آمده الزامات جامعه‌شناختی، تولید علم به صورت مطالعه کتابخانه‏ ای منابع مربوطه استخراج شدند. نتیجه این بررسی نه ملاک و معیاری بودند که با یافته ‏های تحقیق حاضر مطابقت داشتند. مقایسه یافته‏ های تحقیق با الزامات مدنظر نشان از فقدان زمینه‏ های اجتماعی لازم برای نظریه‌پردازی بومی داشته و نظریه حاصل از پژوهش کیفی در پرتو بررسی کمی و مقایسه ‏ای تقویت شد. یعنی دلیل تولید نشدن نظریه بومی روابط بین ‏الملل در ایران «امتناع جامعه‌شناختی تولید علم» است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The sociological refusal of the production of the native theory of international relations in Iran; A quantitative overview of a qualitative concept

نویسندگان [English]

  • Gholamali Chegnizadeh 1
  • Rahim Hatefi Einaddin 2
1 Associate Professor of the Allameh Tabataba'i University
2 PhD Candidate of the International Relations at the Allameh Tabataba'i University
چکیده [English]

"The Barriers to the Production of Theory of International Relations in Iran: The View of Academic Elites". In an attempt to understand the reasons for not producing the native theory of international relations in Iran, we examined the issue from the perspective of the university elite. The present study, which was based on a Grounded theory approach and with a deep interview, yielded barriers and codes that were introduced in the final study entitled Sociological Refusal of the Production of native IR theories. The findings of this qualitative research were studied quantitatively by the method described below. The frequency and percentage of qualitative code obtained in the interviews as the raw data of the first-hand were based on this comparison. In order to elaborate the obtained theory, the sociological requirements of science production were extracted through a study of relevant library sources. The result of this study were nine criteria that met the findings of the present study. Comparison of research findings with the required requirements indicates the lack of social contexts necessary for native theorizing and the theory of qualitative research was strengthened in the light of quantitative research and comparison. That is, the reason for not producing the native theory of international relations in Iran is sociological refusal of science production."

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sociological refusal of production of theory
  • sociological requirements of science production
  • quantitative study
  • grounded theory
  • barriers to the production of native IR theory
ربانی خوراسگانی، علی. قاسمی، وحید. ربانی، رسول. ادیبی سده، مهدی. افقی، نادر. 1390. «تحلیل جامعه‌شناختی تولید علم؛ تاملی در رویکردهای نوین»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره چهارم، شماره 4، 158- 117.
حسین‌زاده، علی حسین. رضادوست، کریم. مومبینی، محمدعلی. مومبینی، ایرج. 1394. «گفتمان بومی‌سازی علم و ساختارهای اجتماعی: مدل استقرار مناسب نهاد علم جامعه‌شناسی درون ساختارهای اجتماعی جامعه ایران»، معرفت فرهنگی اجتماعی، سال ششم، شماره دوم، 44-23.
رشید حاجی خواجه لو، صالح. حسام‌پور، ابوذر. 1390. «به سوی پارادایمی جدید از علم؛ تأملی انتقادی در باب ماهگرد فراهینی الگوی دوم تولید علم»، راهبرد فرهنگی، شماره چهاردهم و پانزدهم، 181-165.
محسنی، هدی سادات. 1396. «آسیب‌شناسی همکاری‌های علمی-بین‌المللی در آموزش عالی ایران]، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال ششم، شماره بیست و دوم، 281-259.
جلیلی، مهناز. زاهدی، محمدجواد. ارشاد، فرهنگ. ربیعی، علی. 1395. هیچ «تحلیل جامعه‌شناختی رابطه بین اجتماع علمی و سرمایه ایرانی (مطالعه اجتماع علمی در رشته جامعه‌شناسی)»، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره هفدهم، شماره 3، 48-23.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال. 1393. «فرانظریه اسلامی روابط»، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
__________. 1389. اسلام و نظریه‌های روابط: رویکردی فرانظری، در حسین پوراحمدی، «اسلام و روابط (چهارچوب‌های نظری، مروری، تحلیلی)، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
_____________. 1389. «چگونگی و چیستی نظریه اسلامی روابط»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال پنجم، شماره دوم، 142-111.
____________. 1389. «مبانی فرانظری نظریه اسلامی روابط»، فصلنامه روابط خارجی، شماره 6، 93-50.
____________. 1391. «الگوی نظم جهانی در نظریه اسلامی روابط»، فصلنامه پژوهش‌های روابط، دوره نخست، شماره سوم، 47-9.
___________. 1393. فرانظریه اسلامی روابط، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
عبد خدایی، مجتبی. 1391. «درآمدی بر نظریه‌پردازی دینی روابط بین‌الملل»، فصلنامه روابط خارجی، سال چهارم، شماره چهارم، 276- 235.
___________. 1392. «تئوری‌های روابط و خلاء نظریه اسلامی»، پژوهش‌های سیاست اسلامی، سال اول، شماره چهارم، 104-77.
__________. 1393. «تبیین غایی در نظریه روابط»، فصلنامه روابط خارجی، سال ششم، شماره سوم، 191-159.
__________. 1391. «امکان ارائه نظریه دینی روابط از منظر شیعه»، رساله دکتری، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
___________. 1391. امکان‌سنجی نظریه دینی روابط، پایان‌نامه دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی.
___________. 1393. «سطح انتظار از نظریه علمی روابط بین‌الملل»، فصلنامه علمی- پژوهشی روش‌شناسی علوم انسانی، سال 19، شماره 78، 63-33.
زکی، محمدعلی. 1377. «مقدمه‌ای بر تحلیل جامعه‌شناختی علم از دیدگاه ابن خلدون»، مجله راهبرد، شماره 15 و 16، 58-29.
صالحی، سیدجواد و ارغوانی پیرسلامی، فریبرز. 1390. «معنا، معناگرایی و نظریه روابط؛ چشم‌انداز تحقق رویکرد بومی ایرانی- اسلامی»، فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، سال هشتم، شماره25، 238-209.
فرهمند، مهناز. 1392. «بررسی تطبیقی جامعه‌شناسی علم بوردیو و رویکرد کنشگر-شبکه»، فلسفه علم، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال سوم، شماره اول، 71-57.
فلیک، اووه. 1388. درآمدی بر روش تحقیق کیفی، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
کراسول، جان. 1394. پویش کیفی و طرح پژوهش: انتخاب از میان پنج رویکرد (روایت‌پژوهی، پدیدارشناسی، نظریه داده بنیاد، قوم نگاری، مطالعه موردی)، ترجمه حسن دانایی‌فرد و حسین کاظمی، تهران: انتشارات صفار.
قاضی طباطبایی، محمود. ودادهیر، ابوعلی. 1386. «جامعه‌شناسی علم و فناوری: تأملی بر تحولات اخیر جامعه‌شناسی علم»، نامه علوم اجتماعی، شماره 31، 142-125.
ربانی، علی. ماهر، زهرا. 1392. «دانش به عنوان یک محصول فرهنگی: از جامعه‌شناسی معرفت دینی (SSK) تا مطالعات فرهنگی علم (CSS)»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، دوره ششم، شماره چهار، 29-1.
محمدپور، احمد. 1392. روش تحقیق کیفی، ضدروش 1، منطق و طرح در روش‌شناسی کیفی، جلد 1، تهران: نشر جامعه شناسان.
مشیرزاده، حمیرا و کافی، مجید. 1394. «زمینه‌های ساختاری نظریه‌پردازی ایرانی در روابط»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 45، شماره دوم، 86-68.
ودادهیر، ابوعلی. فرسوده، داریوش. قاضی طباطبایی، محمود. توسلی، غلامعباس. 1387. «معیارهای رفتار اخلاقی در انجام کار علمی (تأملی بر جامعه‌شناسی اخلاق در علم-فناوری مرتون و رزنیک»، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال سوم، شماره‌های 3و4، 12-3.
رنجکش، محمدجواد. کشاورز، حمیدرضا. 1394. سیطره غرب و گسیختگی تولید دانش، در: http:// Rasekhoon. Net/ article/ print/ 1087593