زمینه ها و موانع هویت ‏بنیاد همکاری جمهوری اسلامی ایران با احزاب و جنبش‏ های اسلام ‏گرای سنی (مطالعه موردی اخوان‌المسلمین مصر و عدالت و توسعه ترکیه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار روابط بین الملل دانشگاه امام صادق (ع)

2 دانشجوی کارشناسی ارشد معارف اسلامی و علوم سیاسی دانشگاه امام صادق علیه السلام

چکیده

جمهوری اسلامی ایران به‌مثابه نظامی مبتنی‌بر اسلام سیاسی، وحدت مسلمانان را از آرمان‌های خود می‌داند. ماهیت و آرمان مزبور، همکاری با گروه‌های اسلام‌گرا را به‏سان‌ سیاستی اولویت‌دار، بایسته می‌سازد؛ اما همکاری در صحنه واقعی روابط بین‏الملل با چالش‌هایی مواجه است. مسئله این پژوهش، شناخت زمینه‌ها و موانع این همکاری است. در این راستا، جنبش اخوان‏المسلمین مصر و حزب عدالت‏وتوسعه به‌عنوان موارد مطالعاتی انتخاب شده‌اند. اهمیت و ضرورت این پژوهش، در ژرفابخشی به نظروعمل حوزه سیاست‌گذاری ارتباط با جریان‌های اسلام‌گرا نهفته است. پرسش اصلی آن است که زمینه‌ها و موانع همکاری جمهوری اسلامی ایران با اخوان‏المسلمین مصر و عدالت‏وتوسعه چیست؟ با گزینش نظریه سازه‌انگاری به‌عنوان چهارچوب نظری، زمینه‌ها و موانع همکاری جمهوری اسلامی با موارد مطالعاتی در سطح کارگزاری -با تاکید بر مقوله هویت- موردبررسی قرارگرفته‌اند. داده‌ها با روش کتابخانه‌ای گردآوری شده و با کاربست روش تطبیقی تجزیه‌وتحلیل شده‌اند. براساس یافته‌ها، زمینه‌های همکاری جمهوری اسلامی و اخوان، مبتنی‌بر اشتراکات در هویت‌های نوعی و نقشی دو بازیگر شامل اسلام‌گرایی، حمایت از مستضعفان و مسلمانان و مقابله با مستکبران و بیگانگان است؛ موانع همکاری دو بازیگر نیز ناشی از نبود هویت جمعی مشترک است. در همکاری جمهوری اسلامی و حزب عدالت و توسعه، موانع بر زمینه‌ها فزونی دارد و ناسازگاری در هویت مبتنی‌بر نقش دو بازیگر -برتری منطقه‌ای برای ایران و دولت مرکزی برای آک‏پارتی- و هویت جمعی دو طرف -مقاومت برای جمهوری اسلامی و عثمان‌گرایی برای آک‏پارتی- بر سازگاری در مؤلفه هویتی مردم‌سالاری -نوعی برای جمهوری اسلامی و پیکروار برای آک‏پارتی- فزونی دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Identity Backgrounds and Obstacles of Cooperation between Iran and Sunni Islamist movements: Case Studueis of Muslims Brotherhood and AK Party

نویسندگان [English]

  • Abuzar Gohari Moghaddam 1
  • Mohammad Eslami Majd 2
1 Associate Professor of the Imam Sadiq University
2 MA Student of Islamic Studies and Political Science at the Imam Sadiq University
چکیده [English]

The Islamic Republic of Iran as a state based on political Islam, presented the unification of Muslims as its goal. The nature of this state and the unification goal require cooperation with Islamist groups as prioritized policy. In spite of this fact, the respective cooperation faces challenges in the real scene of international relations. The main question of this research is to understand the grounds and obstacles towards this cooperation. The case studies are Egypt’s Muslim Brotherhood and Turkey’s AKP. The importance of this research is deepening theory and practice in policy area of relation with Islamist groups. The main question is that what are the identity- oriented grounds and obstacles towards Islamic Republic of Iran’s cooperation with Egypt’s Muslim Brotherhood and Turkey’s AKP? To answer this question constructivism theory has been choose as the theoretical framework of this research and the grounds and obstacles towards the cooperation between the IRI and the two other actors have been studied at agent level focusing on the concept of identity. The data gathering method is secondary study and the data gathered are analyzed based on comparative method. According to findings, the grounds of cooperation of Islamic Republic of Iran with Muslim Brotherhood at agent level based on commons in type and role identity including Islamism, protecting oppressed people and Muslims and countering Mostakbering and foreigners, in the other hand obstacles are the lack of common collective identity. In the case of IRI’s cooperation with AKP, obstacles are more than grounds and inconsistency in the role identities of the two actors – regional superiority for Iran and center state for AKP- and collective identities of the actors – resistance for Iran and Ottomanism for AKP- overcome the consistency in the democracy as a type identity for IRI and corporate identity for AKP.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cooperation
  • Islamism
  • Islamic republic of Iran
  • Justice and Development Party
  • Muslim Brotherhood
فارسی)
امام جمعه زاده، سیدجواد و همکاران. 1392. «تحول گفتمان هویت در ترکیه از کمالیسم به اسلام‌گرایی با تاکید بر حزب عدالت و توسعه»، مطالعات جهان اسلام، شماره 3: 45- 72.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال. 1386. «هویت و منفعت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، در داود کیانی، منافع ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
قالیباف، محمدباقر؛ پویند، محمدهادی. 1390. «تبیین جغرافیایی بنیادهای هویت ملی (مطالعه موردی: ایران)»، مطالعات ملی، شماره 45 (بهار): 3- 24.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
عسگرخانی، ابومحمد؛ منصوری مقدم، جهانشیر. 1389. «همکاری و منازعه در روابط بین‏الملل: نگاهی به نظریه سازه‏انگارانه «الکساندر ونت»»، فصلنامه سیاست، 40، 3 (پاییز): 189- 208.
سن، آمارتیا. 1394. هویت و خشونت: توهم تقدیر، ترجمه فریدون مجلسی، تهران: پایان.
گوهری مقدم، ابوذر و مددلو، رامین. 1395. «ریشه‏های عثمانی‏گرایی در سیاست خارجی ترکیه (2002- 2015)»، پژوهش‏های راهبردی سیاست، شماره 17 (تابستان): 121- 142.
ونت، الکساندر. 1384. نظریه اجتماعی سیاست بین‏الملل، ترجمه حمیرا مشیرزاده، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‏المللی.
یاووز، هاکان. 1389. سکولاریسم و دموکراسی اسلامی در ترکیه، ترجمه احمد عزیزی، تهران: نشر نی.
البنا، حسن. مجموعة رسائل الإمام الشهید حسن البنّا، الإسکندریة: دار الدعوة، بی‏تا.
اللائحة الداخلیة لجماعة الاخوان‌المسلمین، 1948.
اللائحة العالمیة لجماعة الاخوان‌المسلمین، 1994.
مجموعة القوانین واللوائح الإداریة لجماعة الاخوان‌المسلمین إلی سنة 1944.
النظام العام للاخوان‌المسلمین، 1982.
عاکف، مهدی. 2004. مبادرة جماعة الاخوان‌المسلمین للإصلاح الداخلی فی مصر، القاهرة.
عاکف؛ مهدی. 2005. البرنامج الإنتخابی للاخوان‌المسلمین لخوض إنتخابات مجلس الشعب المصری لعام 2005، القاهرة.
محفوض، عقیل سعید. 2012. السیاسة الخارجیة الترکیة: الإستمراریة- التغییر، بیروت: المرکز العربی للأبحاث ودراسة السیاسات.
نور الدین، محمد. 2016. «ترکیا بین تحولات الداخل وتقاطعات الخارج»، حلقة نقاشیة: ترکیا إلی أین، بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیة، 22- 32.
 
انگلیسی)
Al-Anani, Khalil. 2016. Inside the Muslim Brotherhood: Religion, Identity, and Politics, New York: Oxford University Press.
Atacan, Fulya. 2005. ‘Explaining Religious politics at the Crossroad: AKP-SP’, Turkish Studies, 6, 2: 187- 199.
Dagi, Ihsan D. 2006. “The Justice and Development Party: Identity, Politics, and Discourse of Human Rights in the Search for Security and Legitimacy”, in: H. Yavuz, The Emergence of a New Turkey: Democracy and the AK Parti, Salt Lake City: Utah University Press, 88- 106.
Eligur, Banu. 2010. The Mobilization of Political Islam in Turkey, New York: Cambridge University Press.
Fearon, James. 1997. What is identity (as we now use the word)? manu- script, University of Chicago.
Turunc, Hasan. 2007. ‘ Islamicist or Democratic? The AKP’s Search for Identity in Turkish Politics’, Journal of Contemporary Eouropian Studies, 15, 1: 79- 91.
Wendt, Alexander. 1999. Social Theory of International Politics, Cambridge: Cambridge University Press.
KAYA OSMANBAŞOĞLU, GÜLSEN. 2014. TYPOLOGY OF THE CENTER-RIGHT IN TURKEY, the Department of Political Science İhsan Doğramacı Bilkent University.