متغیرهای تأثیرگذار بر آینده زنجیره مقاومت در منطقه غرب آسیا (با تأکید بر یمن، عراق، سوریه و لبنان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دکتری روابط بین الملل دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

محور مقاومت به‌عنوان مفهومی پذیرفته شده در فضای سیاسی همواره محل بحث بوده، باوجوداین به نظر می‌رسد این مفهوم چندان نمی‌تواند گویای تلفیق رفتاری این نیروها با شرایط بومی و متغیرهای جدید باشد به همین خاطر مفهوم «زنجیره مقاومت» می‌تواند میزان بیشتری از انعطاف و درعین‌حال تنوع را در خود جای دهد. گذشته از این؛ آنچه اهمیت پیدا می‌کند این است که رفتار نیروهای مقاومت تا چه میزان ایدئولوژیک یا ژئوپلیتیک و یا حتی ژئواکونومیک است و اینکه الگوی دوستی و دشمنی حاکم بر این نیروها چیست؟ در سوی دیگر اینکه مسیر حرکتی و آینده این محور به چه سمت و سویی است هم می‌تواند پیش‌بینی‌ناپذیر باشد. حال با توجه به این مقدمه، سؤال اصلی می‌تواند این‌گونه در نظر گرفته شود که متغیرهای اصلی تأثیرگذار بر آینده زنجیره مقاومت چیست؟ در پاسخ باید گفت که پنج متغیر کلیدی شامل ساختار اقتصادی، الگوی دوستی و دشمنی که در درون خود نوع تعامل و ارتباط با بازیگر مرکز، نوع تعامل و ارتباط با دشمن نزدیک، نوع تعامل و ارتباط با دشمن دور و نوع تعامل و ارتباط با دولت میزبان را دربرمی گیرد، ساختار سیاسی نیروها، جایگاه اجتماعی نیروهای مقاومت در میان توده مردم و درنهایت اهداف سازمانی که می‌تواند ایجابی یا سلبی باشد بر آینده زنجیره مقاومت تأثیر خواهد گذاشت. پژوهش حاضر تلاش کرده است تا با استفاده از روش تحلیلی-توصیفی و بر اساس گردآوری اسنادی داده‌ها به سؤالات مذکور پاسخ دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Variables affecting the future of the chain of resistance in the West Asian region;(Yemen, Iraq, Syria and Lebanon)

نویسنده [English]

  • Sajad Mohseni
PhD graduate of International Relations, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The axis of resistance as a concept accepted in the political space has always been controversial, however, it seems that this concept can not express the behavioral integration of these forces with local conditions and new variables, so the concept of "resistance chain" can be more flexible and diverse. In addition; The important thing is to what extent the behavior of the resistance forces is ideological or geopolitical or even geoeconomic, and what is the pattern of friendship and enmity that governs these forces? On the other hand, the direction and future direction of this axis can also be unpredictable. Now, according to this introduction, the main question can be considered as what are the main variables affecting the future of the resistance chain? In response, it should be said that the five key variables include, first, the economic structure, second, the pattern of friendship and enmity, which includes the type of interaction and communication with the central actor, the type of interaction and communication with the near enemy, the type of interaction and communication with the distant enemy and the type of interaction and communication. Includes the host government, Third, the political structure of the forces, fourth, the social status of the resistance forces among the masses, and ultimately organizational goals, which can be positive or negative, will affect the future of the resistance. The present research has tried to answer the mentioned questions by using analytical-descriptive method and based on documental data collection.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Axis of Resistance
  • Chain of Resistance
  • Outlook
  • West Asia
  • Regionalism
اختیاری امیری، رضا، دوست محمدی، حسین (1396)، نقش قدرت­های تأثیرگذار در بحران سوریه و تحلیل ژانوسی از منافع ملی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه پژوهش­های انقلاب اسلامی ایران، سال ششم، شماره 21.
اشرف نظری، علی، المسیری، عبدالعظیم (1393)، بازخوانی هویت دولت اسلامی در عراق و شام، فهم زمینه­های فکری و سیاسی-اجتماعی، فصلنامه علوم سیاسی، دوره 17، شماره 68.
الحامد، رائد (2015)، الحشدالشعبی: القوه النظامیه البدیله فی العراق، الدوحه، مرکز الجزیره للدراسات.
الوقایع العراقیه رقم العدد 4429(2016)، قانون هیأه الحشد الشعبی رقم 40 لسنه 2016.
امیدی، علی، آقامحمدی، زهرا (1395)، بحران سوریه بر اساس نظریه مکعب بحران، فصلنامه روابط خارجی، سال نهم، شماره چهارم.
آدمی، علی، کشاورز مقدم، الهام (1394)، جایگاه مجموعه امنیتی محور مقاومت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال چهارم، شماره 14.
آزاد، امیر حامد (1399)، الگوی تشکیل و تحدید حشد شعبی در عراق، فصلنامه سیاست جهانی، دوره نهم، شماره سوم.
بزرگمهری، مجید، نجفی، شهلا (1398)، تحلیل راهبرد چین و روسیه در بحران یمن؛ همسویی با عربستان سعودی یا ایران، فصلنامه روابط خارجی، سال یازدهم، شماره چهل و دوم.
بوزان، باری، ویور، اولی (1388)، مناطق و قدرت­ها: ساختار امنیت بین­الملل، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
چگنی­زاده، غلامعلی، تاجیک، هادی و سید مهدی نبوی (1392)، تأثیر تحولات سوریه بر الگوی تعاملی میان ایران و ترکیه؛ الگوی مفهومی و نظری، فصلنامه آفاق امنیت، سال ششم، شماره بیستم.
خدابخشی، لیلا، ازغندی، علیرضا و داوود هرمیداس باوند (1399)، سیاست خارجی ایران و عربستان درباره تحولات سوریه (2011-2019)، فصلنامه مطالعات بین‌المللی، سال 17، شماره 2.
رنجبر، مقصود، عابدی، محمد (1395)، تحلیل ابعاد منطقه­ای جنگ­های اسرائیل با حزب الله و حماس بر مبنای رویکرد موازنه قدرت، فصلنامه پژوهش­های سیاسی جهان اسلام، سال ششم، شماره سوم.
ساسانیان، سعید (1397)، تأثیر مشروعیت اجتماعی حزب الله لبنان بر بازدارندگی آن در مقابل رژیم صهیونیستی، دوفصلنامه جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 1.
عطایی، فرهاد، بیات، محسن (1388)، خلع سلاح حزب‌الله و بحران سیاسی در لبنان، فصلنامه سیاست، دوره 40، شماره1.
غلام نیا، هادی، پیرمحمدی، سعید(1398)، تغییر رهبری و تحول در راهبرد منطقه­ای امارات متحده عربی(2014-2020)، فصلنامه روابط خارجی، سال یازدهم، شماره چهل و چهارم.
قرار مجلس الوزراء رقم 307(2014)، قاعده التشریعیات العراقیه.
کریمی فرد، لیلی، جمشیدی، محمد حسین(1398)، بررسی ریشه­های نگرشی-سیاسی شکل گیری جنبش انصارالله یمن بر مبنای نظریه سازه­انگاری، فصلنامه مطالعات بیداری اسلامی، سال هشتم، شماره شانزدهم.
گلشنی، علیرضا، باقری، محسن(1391)، جایگاه حزب الله لبنان در استراتژی بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، شماره یازدهم.
گوهری مقدم، ابوذر، عرب، محمدرضا(1397)، جایگاه حشدالشعبی در امنیت ملی عراق و نحوه بازنمایی رسانه­های غربی-سعودی از آن، پژوهشنامه رسانه بین­الملل، سال سوم، شماره سوم.
لاو، جیمز بی(1396)، خدمات اجتماعی و قدرت نرم، خدمات اجتماعی حزب الله به مثابه یک منبع قدرت، ترجمه ساسان زارع و حسین روزبه، تهران، انتشارات بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق ع.
نطاق پور، مهدی، بشارتی، محمدرضا(1390)، علل همگرایی بین ایران و سوریه و تأثیر آن بر امنیت سیاسی جمهوری اسلامی ایران، مطالعات دفاعی و امنیتی، شماره63.
نوروزی، محسن، فیاضی، داوود و حامد سیف (1399)، آینده پژوهی عوامل مؤثر بر محور مقاومت با تأکید بر ناآرامی­های اجتماعی عراق و لبنان، فصلنامه علمی راهبرد دفاعی،سال نوزدهم، شماره 74.
هاشم پور، پیروز، حقیقی، علی محمد(1399)، رابطه انقلاب اسلامی ایران و محور مقاومت در هویت بخشی، پژوهش های سیاسی جهان اسلام، ساد دهم، شماره چهارم.
یزدانی، عنایت الله، طحانیان زاده، عاطفه و احسان فلاحی(1396)، بررسی مقایسه­ای راهبرد ترکیه و عربستان در بحران سوریثه، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال ششم، شماره 23.
 
ب. منابع انگلیسی
Abbas, Hassan(2017), The Myth and Reality of Iraq’s al-Hashd al-Shaabi (Popular Mobilization Forces): A Way Forward, Friedrich-Ebert-Stiftung (FES) Amman Office, available at: https://library.fes.de/pdf-files/bueros/amman/13689.pdf.
al-Rubaidi, Abdulsalam(2019), Identities in Yemen: The Conflict and the Need for Recognition and Representation, Yemen’s War, Konrad-Adenauer-Stiftung e. V, available at: https://www.kas.de/documents/286298/0/The+Yemen+War.pdf/8059274b-c1cd-ae8d-1aa7-28619e6fd8a3?version=1.0&t=1571042896980.
Baron. Adam(2019), Erope’s role in Yemen, Yemen’s War, Konrad-Adenauer-Stiftung e. V, available at:https://www.kas.de/documents/286298/0/The+Yemen+War.pdf/8059274b-c1cd-ae8d-1aa7-28619e6fd8a3?version=1.0&t=1571042896980.
Bartell, Dawn L. and Gray, David H (2012), Conflict in Syria and the Opportunity to Reduce Iran’s Regional Influence and Iran’s Threat to the International Community, Global Security Studies, Volume 3, Issue 4.
Beck, Martin(2016), The Arab League’s declaration of Hezbollah as a terrorist organization, Centre for Mellemoststudier, available at: https://www.sdu.dk/-/media/files/om_sdu/centre/c_mellemoest/videncenter/artikler/2016/beck+article+(april+16).pdf.
Crisis Group(2010), Drums of War: Israel and the “Axis of Resistance”, Middle East Report N97, Available at: https://www.refworld.org/pdfid/4c84c6b32.pdf.
Duman, Bilgay (2015), A New Controversial Actor in Post-ISIS Iraq: Al-Hashd Al-Shaabi Report (The Popular Mobilization Forces), Ankara: ORSAM Report, No: 198, available at: http://orsam.org.tr/en/a-new-controversial-actor-in-post-isis-iraqal-hashd-al-shaabi-report-orsam-9-06-2015/
Feierstein, Gerald M.(2019), Yemen the 60-Year War, the Middle East Institute, available at:https://www.mei.edu/sites/default/files/201902/Yemen%20The%2060%20Year%20War.pdf.
Felbaba Brown, Vanda(2019), Pitfalls of the Paramilitary Paradigm: the Iraqi State, Geopolitics, and Al-Hashd Al-Shaabi, Policy Brief, Foreign Policy, available at: https://www.brookings.edu/wp-content/uploads/2019/06/FP_20190625_iraq_felbab_brown.pdf.
Moyer, Jonathan, Bohl, David, Hanna,Taylor, Mapes, Brendan R and Mickey Rafa(2019), Assessing the Impact of War on Development in Yemen, Fredrick S Pardee Centre for International Futures.
O’Driscoll, Dylan, van Zoonen, Dave(2017), The Hashd al-Shaabi and Iraq Subnationalism and the State, Middle East Research Institute, available at: https://www.researchgate.net/publication/340917608_The_Hashd_al-Shaabi_and_Iraq_Subnationalism_and_the_State
Serebrov, Sergey(2017), Yemen Crisis: Causes, Threats and Resolution Scenarios, Center for Arab and Islamic Studies, Institute of Oriental Studies of the Russian Academy of Sciences, avail able at: https://russiancouncil.ru/papers/Yemen-Policybrief14-en.pdf.
Steinberg, Guido(2021), The “Axis of Resistance”, Iran’s Expansion in the Middle East Is Hitting a Wall, Stiftung Wissenschaft und Politik, SWP Research Paper 6.
Yildiz, K. 2005. The Kurds in Syria the Forgotten People, London: Pluto Press.