فراتحلیل رویکرد آسیب شناسانه در پژوهش های سیاست خارجی ج.ا. ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم سیاسی(مسایل ایران)، دانشکده حقوق و الهیات، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.

2 دانشیار گروه علوم سیاسی (سیاستگذاری عمومی)، دانشکده حقوق و الهیات، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، جمهوری اسلامی ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان،ایران

چکیده

یکی از رویکردهای پویا در پژوهشهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، رویکردی آسیب‌شناسانه است. از منظر این رویکرد، پژوهشگران ضمن شناسایی عوامل آسیب زا که منجر به تصمیمات نادرست و در نهایت، ناکامی در سیاست خارجی می شوند، درصدد ند تا با ارائه توصیه های سیاستی از دامنه این تصمیمات بکاهند. از این رو، مقاله حاضر کوشیده است با فراتحلیل هفده پژوهش منتشرشده در بازه زمانی 1400-1370، رویکرد آسیب شناسانه آنها از سیاستگذاری خارجی ج.ا.ایران را ترکیب و یکپارچه سازی کند. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر در پاسخ به این سؤال اصلی تنظیم شده است که «آسیب ها و عوامل آسیب زای سیاستگذاری خارجی ج.ا.ایران بر اساس پژوهشهای منتشرشده در بازه زمانی 1370-1400 کدامند؟ یافته های فراتحلیل حاضر نشان می دهد، در رویکرد آسیب شناسانه پژوهشها، عوامل آسیب زای مؤثر بر سیاستگذاری خارجی ج.ا.ایران در سه دسته: شناختی، نهادی و محیطی شناسایی شده اند. همچنین استنباط فراتحلیل حاضر این است که رویکرد آسیب‌شناسانه در پژوهشهای مورد تحلیل، تحت تأثیر مفروضات مدل تصمیم‌گیری سیاست خارجی «کنشگر عقلانی» نظر دارند، بدین معنا که آنها هم در توصیف وضعیت موجود (تشخیص مرض)، هم شناسایی عوامل آسیب‌زا و نیز ترسیم وضعیت مطلوب (تجویز سیاستی) از مفروضات مدل مذکور که خود، ریشه در بنیانهای هستی- روش شناسانه پارادایم واقع/عقل‌گرای روابط بین الملل دارد، بهره می‌گیرند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Meta-Analysis of Pathological Approach in Foreign Policy Researches of Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Sedigheh ssheikhzadeh Joushani 1
  • Yahya Kamali 2
  • Mahdieh Doosthosseini 3
1 Assistant Professor of Political Science(Iranian Studies), at Faculty of Law and Theology, Shahid Bahonar University of Kerman, Iran
2 Associate Professor of Political Science(Public Policy) at Faculty of Law and Theology, Shahid Bahonar University of Kerman
3 Master of Political Science, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran
چکیده [English]

There is a dynamic approach in the field of analyzing foreign policy-making of the Islamic Republic of Iran, which we have called it as the Pathological Approach. From this point of view, the researchers describe the current situation in the first step. Then, they seek to recognize the pathologies influencing the foreign policy-making process and finally, recommend policy advices intend to help policymakers that to reduce the rate of incorrect decisions. In order to identify and introduce this approach systematically, this paper has selected 8 analysts who are well known in the field of foreign policy analysis of I. R. of Iran and has conducted a Qualitative Meta-Analysis. The sample is 17 texts of them following a single theme as “Evaluating diplomatic apparatus performance of the Islamic Republic of Iran”. The findings indicate that there are three groups of Pathogenicity factors including perceptual/cognitive, institutional/structural and environmental/societal pathologies that influence foreign policy-making process of Islamic Republic of Iran. Authors have concluded that identified approach is affected by assumptions of the Rational Actor Model, as a model of foreign policy decision- making.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Meta-Analysis
  • Pathological Approach
  • Pathogenicity factors
  • Gognitive Pathologies
  • Institutional Pathologies
  • Environmental Pathologies
  • Foreign Policy of The Islamic Republic of Iran

مراجع

اسلامیان، مجتبی و حبیبی، رحمان(1399). اقتصاد سیاسی در سیاست خارجی ج.ا.ایران؛ با تأکید بر سیاست خارجی دولت توسعه‌گرا. فصلنامه روابط خارجی، سال دوازدهم، (شماره 2)، صص. 365-337.
اسلامی، روح الله و اکبری، زهرا( 1399). آسیب‌شناسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از منظر سامانه های نهادی معرفتی. فصلنامه راهبردی سیاستگذاری عمومی، دوره 10،  (شماره 35)، صص. 26-2.
جان پرور، محسن و حیدری موصلو، طهمورث(1390). آسیب‌شناسی فضای سایبر بر امنیت اجتماعی. فصلنامه نظم و امنیت انتظامی، سال چهارم، (شماره 3)، صص. 172-141.
جزینی زاده، اکرم؛ شیخ زاده جوشانی، صدیقه؛ کمالی، یحیی(1397). جناح گرایی و تأثیر آن بر فرایند تصمیم گیری در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه راهبردی سیاستگذاری عمومی، دوره 8، (شماره 28)، صص. 248-229.
حاجی یوسفی، امیر محمد(1384). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: محدودیت‌ها، فرصت‌ها و فشارها. فصلنامه سیاست خارجی، سال هفدهم، (شماره 4)، صص. 914-889.
حاجی یوسفی، امیر محمد(1385). نظام بین‌الملل و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، در:  مجموعه مقالات نگاهی به سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، نسرین مصفا با همکاری حسین نوروزی، تهران: مطالعات سیاسی و بین‌المللی، صص. 136-127.
خادم زاده، جواد؛ ایزدی، جهانبخش؛ سلطانی، علیرضا(1399). آسیب‌شناسی ساختاری دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه پژوهش های راهبردی سیاست، دوره 9، (شماره 34)، صص. 141-108.
دهشیار، حسین(1381). چارچوب تئوریک سیاست خارجی موفق. فصلنامه سیاست خارجی، سال 16،(شماره 4)، صص. 1050-1031.
دهشیری، محمدرضا(1384). الزامات فراروی سیاست خارجی جمهوری اسلامی، ایران در پرتو سند چشم‌انداز بیست ساله. فصلنامه پژوهشی اندیشه انقلاب اسلامی، (شماره 13 و 14)، صص. 66-41.
دهشیری، محمدرضا(1383). نگاهی کوتاه به کارنامه نظام جمهوری اسلامی ایران در حوزه سیاست خارجی. فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی،سال هشتم، (شماره 23 و 24)، صص. 61-31.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال(1381). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: روندها و بازتابها. فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال نهم، (شماره 3)، صص. 1-40.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1388). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات سمت.
ساجدی، امیر و خوشینانی مطهری، مصطفی(1392). آسیب‌شناسی تصمیم گیری در سیاست خارجی ایران: مطالعه موردی برنامه هسته ای ایران. فصلنامه مطالعات سیاسی، سال 6، (شماره 21)، صص. 137-166.
سریع القلم، محمود(1390). مفهوم قدرت و عملکرد سیاست خارجی: مقایسه چین و ایران. فصلنامه روابط خارجی، سال سوم، (شماره اول،)، صص. 49-74.
سریع القلم، محمود(1376). قرن هجدهم و تجدید نظر در استراتژی ملی. فصلنامه مطالعات خاورمیانه، (شماره 10 و 11)، صص. 1-8.
سریع القلم، محمود(1379). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: بازبینی نظری و پارادایم ائتلاف. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
سریع القلم، محمود(1381). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: نقد نظری و طرح ائتلاف. فصلنامه مجلس و پژوهش، سال نهم، (شماره 35)، صص. 66-82.
سیف زاده، حسین(1384). آسیب‌شناسی سیاست خارجی ایران و چارچوبی برای ساماندهی طرز تلقی‌ها. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 69، صص. 155-198.
شمس مورکانی، غلامرضا؛ صفایی موحد، سعید؛ فاطمی صفت، علی(1394). آسیب‌شناسی فعالیت های آموزش و بهسازی منابع انسانی بر اساس مدل سه شاخگی(مورد مطالعه: صنایع الکترونیکی فجر). فصلنامه آموزش و توسعه منابع انسانی، سال دوم، (شماره 7)، صص. 71-100.
علوی، سمانه(1395). ارزیابی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر مبنای سند چشم انداز بیست ساله و سیاستهای کلی نظام. فصلنامه سیاستهای راهبردی و کلان، سال 4، (شماره 15)، صص. 143-163
قریب، حسین و ضمیریان، محمدحسین(1389). الزامات دینی و تأملات عقلانی در سیاست گذاری خارجی(مطالعه موردی: اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی ایران). جستارهای سیاسی معاصر، دوره 1، (شماره 1)، صص. 157-200.
قیصری، محمد؛ نقدی پور، محمود؛ باقری، علیرضا(1400). نخبگان سیاسی و صورت بندی گفتمانی اعتدال در سیاست خارجی ج.ا.ایران(1392-1400).  فصلنامه روابط خارجی، سال سیزدهم، (شماره 4)، پیاپی 52، صص. 903-935.
متقی، افشین و قره بیگی، مصیب(1393). چالش های گفتمان سیاست خارجی ایران در راستای دگرگشت های نوپدید در سامانه ژئوپلتیک جهانی.  فصلنامه سیاست های راهبردی و کلان، سال دوم، (شماره 8)، صص. 137-150.
متقی، ابراهیم(1387). عوامل و روند برگشت‌پذیری در سیاست خارجی ایران، در: مجموعه مقالات سیاست خارجی دولت توسعه‌گرا، محمود واعظی و مسعود موسوی شفایی، تهران: پژوهشکده تحقیقات استراتژیک.
متقی، ابراهیم( 1385). رویکردهای نخبگان در فرایندهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی در : نگاهی به سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، نسرین مصفا همکاری حسین نوروزی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، صص. 65-76.
مشیرزاده، حمیرا(1396). آسیب‌شناسی سیاستگذاری خارجی: مبانی نظری. سیاستگذاری عمومی، دوره 3، شماره 1، صص. 9-27.
مشیرزاده، حمیرا؛ عباسی خوشکار، امیر؛ محروق، فاطمه(1393). پژوهش های سیاست خارجی در ترازو: تحلیل مقالات علمی درباره سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه روابط خارجی، 6(4 (پیاپی 24))، صص.  7-37.
نقیب زاده، احمد(1378). تأثیر فرهنگ ملی بر سیاست خارجی: مورد جمهوری اسلامی ایران.  فصلنامه سیاست خارجی، سال سیزدهم، (شماره 3)، صص. 637-650.
نقیب زاده، احمد(1384). تأثیر نیروهای اجتماعی بر سیاست خارجی. فصلنامه سیاست خارجی، سال نوزدهم، (شماره 2)، صص. 267-290.
نقیب زاده، احمد (1385). نقش عوامل ذهنی در جهت‌گیری‌های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، صص. 53-64.
نقیب زاده، احمد(1388). چالش‌های نظری و عملی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه روابط خارجی، سال اول، (شماره 2)، صص. 33-55.
هادیان، ناصر(1379). ارزیابی سیاست خارجی ایران بعد از دوم خرداد. فصلنامه مطالعات خاورمیانه، (شماره 21 )، صص. 7-47.
هالستی، کالوی. یاکو(1376). مبانی تحلیل سیاست بین‌الملل. ترجمه بهرام مستقیمی و مسعود طارم سری، چاپ دوم، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
هیل، کریستوفر(1387). ماهیت متحول سیاست خارجی. ترجمه علیرضا طیب و وحید بزرگی تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
 
ب: انگلیسی
Adesina, O. S. (2017). Foreign policy in an era of digital diplomacy. Cogent Social Sciences, 3(1), 1297175.10.22085/javm.2020.204104.1411.
Allison, Graham. Tillett and Zelikow.  P.  (1999). Essence of Decision: Explaining the Cuban Missile Crisis, New York: Longman.
Allison, Graham. Tillett. (1968). Conceptual Models And The Cuban Missile Crisis: Rational Policy,  Organization Process, And Bureaucratic Politics, California: The Rand Corporation, Available at: -https//.www.tand. org/content/ dam/ rand/pubs/papers/2008/93919. Pdf.
Baldwin, D. A. (2000). “Success and Failure in Foreign Policy”, The Annual Review Political Science, ( No3), pp:167-182.
Hermann, Charles. F. (2021). Chapter 12: Foreign Policy, Available at: http://www.voxprof.com/cfh/hermann-pubs/Hermann-Foreign%20Policy.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار