تبیین زمینه‌های روابط ژئوپلیتیکی در منطقه خلیج فارس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه تهران

چکیده

روابط ژئوپلیتیک روابط میان واحدهای سیاسی بر اساس زمینه وبسترهای جغرافیایی است. مقیاس‌ها در روابط ژئوپلیتیک در سه سطح بین‌المللی، منطقه‌ای و جهانی قرار دارد. این پژوهش با شیوه توصیفی- تحلیلی سعی در شناسایی مهم‌ترین بسترها و زمینه‌های روابط ژئوپلیتیک میان واحدهای سیاسی در مقیاس منطقه‌ای خلیج‌فارس دارد. شناسایی بسترها و زمینه‌های روابط کشورهای واقع در منطقه خلیج فارس بدلیل جایگاه ژئوپلیتیک و ژئواکونومیکی این منطقه در ساختار قدرت جهانی از اهمیت بالایی برخوردار است. در این پژوهش ابتدا نظریه‌ها و رویکردهای روابط مورد بررسی قرار گرفته و فصل مشترک آن‌ها در راستای شناسایی زمینه‌های تاثیرگذار بر روابط کشورها استخراج گردیده است و سپس این مولفه‌ها در ارتباط با خلیج‌فارس پیاده سازی شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که مهم‌ترین بسترها و زمینه‌های روابط ژئوپلیتیک میان کشورها در منطقه خلیج‌فارس در چهار بعد هیدروپلیتیک، ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک و ژئوکالچر قرار دارد. مهم‌ترین بسترهای تاثیرگذار بر روابط کشورها نیز شامل موقعیت ژئوپلیتیکی منطقه، ادعاهای سرزمینی کشورهای منطقه نسبت به یکدیگر، ایدئولوژیک‌گرایی موجود در منطقه، ساختار ژئوپلیتیک دو قطبی، رویکرد امنیتی متعارض کشورها، کمبود آب و رودخانه‌ها مرزی مشترک، کدهای ژئوپلیتیک متعارض، رقابت برای هژمونی منطقه‌ای میان ایران و عربستان، عدم توافق در برخی از مرزهای دریایی مشترک، وجود تنگه استراتژیک هرمز، وزن ژئوپلیتیک نابرابر کشورهای منطقه، عدم موفقیت در شکل‌گیری یک سازمان منطقه‌ای جامع، پیوندهای مذهبی و قومی میان کشورهای منطقه قرار دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining the contexts of geopolitical relations in the Persian Gulf region

نویسندگان [English]

  • Bahador Zarei
  • mehdi mousavi shidi
University of Tehran
چکیده [English]

Geopolitical relations are the relations between political units based on the context of geographical web sites.This descriptive-analytical study tries to identify the most important settings and contexts of geopolitical relations between political units at the scale of the Persian Gulf regions. Identifying the contexts and fields of relations between the countries located in the Persian Gulf region is of great importance due to the geopolitical and geo-economic position of this region in the structure of world power. In this research, first the theories and approaches of relations have been studied and their common chapter has been extracted in order to identify the areas affecting the relations of countries and then these components have been implemented in relation to the Persian Gulf. The results of the research show that the most important contexts and fields of geopolitical relations between the countries in the Persian Gulf region are in four dimensions: hydro-political, geopolitical, geo-economics and geo-culture. The most important factors influencing the relations between countries include the geopolitical position of the region, territorial claims of the countries in the region to each other, ideological orientation in the region, bipolar geopolitical structure, conflicting security approaches, water shortages and common border rivers, geopolitical codes Conflict, competition for regional hegemony between Iran and Saudi Arabia, disagreement on some common maritime borders, existence of the Strait of Hormuz, unequal geopolitical weight of the countries in the region, failure to form a comprehensive regional organization, religious and ethnic ties have located among the countries of the region.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geopolitics
  • Geoculture
  • Hydropolitics
  • Geoeconomics
  • Persian Gulf

مراجع

اولیایی، محمد (۱۳۹۶). «چشم انداز روابط عربستان سعودی و امارات عربی متحده» ، پایگاه خبری و تحلیلی الوقت.
ربیعی، حسین ، صادقی، موسی (1390). «تحلیل فرصت­ها و چالش­های جغرافیای سیاسی ایران در خلیج­فارس در قرن بیست و یکم»، مجموعه مقالات دهمین همایش ملی علمی – پژوهشی خلیج فارس.
حافظ­نیا، محمدرضا (1385). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، انتشارات سمت.
زارعی، بهادر(1397). «مطالعات منطقه ای خلیج فارس»، انتشارات دانشگاه تهران.
مصلی­نژاد، عباس (1400). «تبیین اثرگذاری ژئواکونومی در رقابتهای عربستان و قطر»، ، فصلنامه ژئوپلیتیک، (17)2 ، 1-26.
نجفی فیروزجایی، عباس (1386). «نگاه اعراب به ایران: گفتمان ها و رویکردها»، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
واعظی، محمود (1387).  «روابط ایران و عربستان در پرتو اعتماد متقابل»، فصلنامه میقات حج، (16)2، 28-41.
ویسی، هادی (1398).«رقابت­های ژئوپلیتیکی عربستان سعودی و ایران و ضرورت گذار از ژئوپلیتیک ایدئولوژیک به ژئواکونومی در منطقه خلیج فارس»، فصلنامه پژوهش­های سیاسی جهان اسلام، (9)1، 219 – 240.
موسوی شهیدی، سید مهدی و سید عباس احمدی کروچ (1398). «زمینه­های تعامل، رقابت و تنش در روابط ژئوپلیتیکی ایران و آذربایجان و ارائه مدل پیشنهادی»، فصلنامه روابط خارجی، (11)42، 69-102.
صادقی، سید شمس­الدین و احمد رحیمی(1397). پروژه ایران هراسی و منافع مالی مجتمع­های نظامی – صنعتی غرب در منطقه خلیج­فارس، فصلنامه روابط خارجی، (10)1، 45-78.
جعفری­ولدانی، اصغر(1395). «ژئوپلیتیک مرزهای دریایی در خلیج­فارس»، فصلنامه روابط خارجی، (8)1، 89-109.
 
Allan, J. A. (2002).  “Water Security in the Middle East: The Hydro-Politics of Global Solutions”, California Press.
Al-Zahrani, Khodran H. and M. B. Baig. (2011). “Water In The Kingdom Of Saudi Arabia: Sustainable Management Options”, The Journal of Animal & Plant Sciences, 3(21), 601-604.
Barnet, M. (1998), Dialogue in Arab Politics, New York, Columbia University Press.
Blacksell, M(2006) Political Geography, Routledge.
Braden, K. E. and Shelley, F(2000).  Engaging Geopolitics, England: Person Education Limited.
Brzezinski, Zbigniew(1993). Out of Control, Translated by: Granddaughter of Abraham, Tehran: Information.
Bulloch, John and Darwish Adel (1993). Water Wars: Future Conflicts in the Middle East, London: Victor Gollancz Press. Canadian Institute of International Affairs
Chubin, Sharam and Zabih, Sepehr(1974). The Foreign Relations of Iran, Berkeley: University of California Press.
Coates Ulrichsen, Kristian (2016). ISRAEL AND THE ARAB GULF STATES: DRIVERS AND DIRECTIONS OF CHANGE, center for the MIDDLE EAST Rice University s Baker Institute for Public Poilcy.
Doncand,Anne Green(2004). Hydropolitics in the Middle East," Strategic Review,2(21);england. plagrave macmill.
Gause, f. Gregory (2007). Sudi Arabia: Iraq, Iran, The Regional Power Balance, and the sectarian question, Strategic Insighyd, 1(2), 78-89.
Haggett,peter,(2000). Geography a Modern Synthesis,pearson Education limited, Edinburgh Gate:prntice Hall.
Harlow, William F. (2016). Strategic Silence as a Frame for Understanding the 2017 Embargo Against Qatar, Journal of Contemporary Rhetoric, 7(4), 47-59.
Homer-Dixon, Thomas(1991).  Environmental Change and Human Security. Toronto Press.
Jones, Martin(2007). Introduction to Political Geography, translated by Zahra Pishgahi-Fard and Rasoul Akbari, Tehran, University of Tehran Press.
Kaplan, Robert(1994). The coming Anarchy. Atlantic Monthly.
Koch, Christian(2020).  Towards a Regional Security Mechanism in the Gulf Region, Policy Report , 1(16). 45-59.
Kural,mozafar (2020). Geopolitical Rivalry between Saudi Arabia and Iran in the Middle East, The Islamic World in International Relations, Publisher: Peterlang
Levkov, S. and Makarenko, A(2017). Geopolitical Relations in post ussr Europe as a subject of Mathematical modeling and control, London, UK.
Luttwak, E. N. (1990). From geopolitics to geoeconomics: Logic of conflict, grammar of commerce. The National Interest , 17(23), 25-44.
Macdonald, Charles(1980). Iran, Saudi Arabia and Law of the Sea, London: Greenwood Press.
Mackinder, H. (2004). The Geographical Pivot of History. The Geographical Journal.
Onorato William T., (1981). Joint Development of Seabed Hydrocarbon Resources: An Overview of Precedents in the North Sea, 6 Energy Journal.
Parker, Geoffrey(2016). The Geopolitics of Domination, Pulication by Routledge.
Pismennaye Elena, karabulatova Irina and  Sergey Manishan Roman(2015). Impact of Climate Change on Migration from Vietnam to Russia as a Factor of Transformation of Geopolitical. Washington D.C: Nixon Center for Peace and Freedom.
Puchala, D.J. (2015). “World hegemony and the united Nations”, International Studies Review.
Richardson, Lewis, F(1960). Statistics of Deadly Quarrels. Boxwood Press, Pittsburgh Pa.; Quadrangle Books, Chicago cago, 132(3434), 211-234.
Rosamond, Ben (2000). Theories of European Integration. London: Macmillan Press LTD.
Scholvin, Soren(2016). An Overview  Of  Concepts  And  Empirical  Examples From International  Relations, Institute of Economic and Cultural Geography, University of Hanover.
Spykman, Nickolas John, (1944). The Geography of the Peace, New York: Harcourt, Brace and Company.
Taylor, P. J. and Flint, C(2000). Political Geography: World - economy, Nation - states and Locality, (fourth editioned.), London: Pearson Education.
World Bank (2005). A Water Sector Assessment Report on the Countries of the Cooperation Council of the Arab States of the Gulf,, pub by  Report 32(539), 125-144.
www.britannica.com/ Encyclopedia Britannica 2018.
Rashed, dina (2019). Geography, Resources and the Geopolitics of Middle East Conflicts, Publisher: Peterlang.
Www.Fao2020.org.
Mojtahed-Zadeh, Pirouz & Bahador Zarei (2017). Maritime Boundary Delimitations in the Persian Gulf, International Studies Journal, 2(14), 49-66.
Dijkink, Gertjan (2006). Geopolitics, International Relations and Political Geography: The Politics of Geopolitical Discourse, Publisher: Routledge.
Murphy, Alexander B(2010), Gérard Dussouy's “Systemic Geopolitics”, Publisher: Routledge
Rozov, Nikolai(2012), Geopolitics, Geoeconomics, and Geoculture, Article in Sociological Research.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار