تبیین ژئواستراتژی بازیگران مداخله ‏گر و پیرامونی حوزۀ خزر و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشجوی دکتری روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

ماهیت ژئوپلیتیک حوزۀ خزر و نگرش متعارض بازیگران ساحلی نسبت به یکدیگر که نشأت‌گرفته از تحولات دوران پساشوروی است، این حوزه را مستعد تاثیرگذاری بازیگران مداخله‏گر و پیرامونی ساخته است. به همین منظور، بازیگران مداخله‏گر و پیرامونی که بخش مهمی از نظام ژئوپلیتیکی خزر را تشکیل می‏دهند، به واسطۀ برقراری روابط سیاسی _ امنیتی با بازیگران ساحلی به گسترش نفوذ در این حوزه می‏پردازند. در این میان بازیگرانی نظیر آمریکا، اتحادیه اروپا، اسرائیل و چین که در حلقۀ مداخله‏گر هستند و کشورهایی همانند ترکیه، گرجستان، ازبکستان، ارمنستان و افغانستان نیز که در حلقۀ پیرامونی خزر قرار دارند، می‏توانند در روابط متقابل با یکدیگر یا بازیگران ساحلی تأثیرگذار باشند. بنیاد پژوهش کنونی بر این سؤال استوار است که «ژئواستراتژی بازیگران مداخله‏گر و پیرامونی حوزۀ خزر چگونه امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را تحت تأثیر قرار می‏دهد؟» فرضیه تحقیق این است که بازیگران مداخله‏گر و پیرامونی از طریق گسترش روابط نظامی ـ امنیتی با بازیگران ساحلی خزر در نظامی کردن این حوزه مؤثر هستند و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را در این حوزه با چالش مواجه می‏سازند. این مقاله با استفاده از روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی و گردآوری داده‏ها به صورت کتابخانه‏ای و منابع اینترنتی به بررسی رویکردها و اقدامات امنیتی و نظامی چهار بازیگر مداخله‏گر و پنج کشور پیرامونی در حوزۀ خزر و تأثیر آنها بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Geostrategy of Interventionist and Peripheral Actors in the Caspian Basin and the National Security of Islamic Republic of Iran: An Explanation

نویسندگان [English]

  • Seyed Mohammad Tabatabaei 1
  • Seyed Mohammad Hossein Hosseini 2
1 Associate Professer of International Relation, Allameh Tabatabaei University. Tehran. I.R. Iran.
2 Ph. D in International Relation, from Allameh Tabatabaei University. Tehran. I.R. Iran
چکیده [English]

Geopolitical character of Caspian basin as well as opposing views among coastline actors, stemming from post-Soviet developments, have paved the way for the interventionist and peripheral actors to hold their influence over the basin. As an important part of Caspian geopolitical system, thus, the interventionist and peripheral actors are increasing their influence over the basin, through politico-security relations with coastline actors. Meanwhile, actors such as USA, European Union, Israel and China, being in the interventionist circle, as well as countries like Turkey, Georgia, Uzbekistan, Armenia and Afghanistan, being in the Caspian peripheral circle, might impact the mutual relations among each other or relations among the coastline actors. This survey is based on the question how the geostrategy of interventionist and peripheral actors in the Caspian basin may impact the I.R.I national security. The hypothesis is that the interventionist and peripheral actors, through developing military-security relations with the coastline actors play a part in militarizing the basin and will challenge the I.R.I national security. Here the method is a descriptive-analytical one, and through data collecting methods like library research and internet surfing, this article examines the security-military attitudes and measures of four main interventionist actors and five peripheral countries in the Caspian basin and their impact on I.R.I national security.

کلیدواژه‌ها [English]

  • geostrategy
  • national security
  • Capsian interventionist and peripheral actors
  • Islamic Republic of Iran

مراجع

جعفری‏ولدانی، اصغر و سید محمدحسین حسینی (1396). «تأثیر فعالیت‏های نظامی بازیگران فرامنطقه‏ای حوزۀ خزر بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران». فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز. د26. ش97.صص 34-69.
حافظ‏نیا، محمدرضا (1390). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک. مشهد: انتشارات پاپلی.
رفیع، حسین و محسن بختیاری‏جامی (1395). «رویکرد نئومرکانتیلیست روسیه و چین به انرژی آسیای مرکزی». فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز. د22. ش95. صص 33-64.
سجادپور، سیدمحمدکاظم (1383). «سیاست خارجی آمریکـا و مـسئله انـرژی در منـاطق شـمالی ایران». فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز. د13. ش47. صص95-104.
کولایی، الهه (1395). سیاست و حکومت در اوراسیای مرکزی. تهران: انتشارات سمت.
کوزه‏گرکالجی، ولی (1396). «سند جدید اتحادیه اروپا برای آسیای مرکزی: ملاحظات و چالش‏های پیش‏رو». مرکز تحقیقات استراتژیک موسسه مطالعات ایران و اوراسیا (ایراس).
Aybet, G. (2018).  Evolution of NATO's Three Phases and Turkey Perceptions, 7(1).
Aliyev, E. (2012). Azerbaijan-Turkish Relations (1992–2012): A Foreign Policy Account. Middle East Technical University, Available at: http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download; Accessed on: 2019/2/5.
Aras, B., & Akpinar, P. (2011). The relations between Turkey and the Caucasus. Perceptions, 16(3), 53.
Aras, B., Giragosian, R., Homayounvash, M., Kauzlarich, R. D., Markedonov, S., Mamedov, E., ... & Nodia, G. (2017). The New Geopolitics of the South Caucasus: Prospects for Regional Cooperation and Conflict Resolution. Rowman & Littlefield.
Azar, E., & Moon, C. I. (1984). Third world national security: Toward a new conceptual framework. International Interactions, 11(2), 103-135.
Bassiri, M A (2019), changes in the national security concept, Tehran, Political Information –Financial, 4(2).
Beehner Lionel (2019), "Nagorno Karabakh: the Caucasus, Council On Foreign Relations,Available at: www.cfr.org.novemberz , Accessed on 2019,1/21.
Blum, Douglas (2015), Russion Caspian Policy under Premakov, Program on New Approaches to Russian Security, Ponars.
Claval, P. (1992). Géographie politique, géopolitique et géostratégie.
Cheterian, V. (2009). The August 2008 war in Georgia: from ethnic conflict to border wars. Central Asian Survey, 28(2), 155-170.
Coffey, L. (2018). NATO membership for Georgia: In US and European interest. The Heritage Foundation Special Report, 199.
Cohen, A. (2005). Competition over Eurasia: Are the US and Russia on a Collision Course?. Heritage Foundation.
Cornell, S. E. (1999). The Nagorno-Karabakh Conflict. Uppsala Universitet.  
Efe, A. (2012). The Nagorno Karabakh conflict and its impact on the relations between Azerbaijan and Turkey, Available at: www.citeseerx.ist.psu. edu/viewdoc/download?, Accessed on: 2019/2/10.
Gamaghelyan, P. (2005). Intractability of the Nagorno-Karabakh Conflict: A Myth or a Reality?. Special Report, Peace & Conflict Monitor, 1-15.
Golunov, S. (2019). Drug Trafficking as a Challenge for Russia's Security and Border Policies, Budapest, Open Society Institute.
Gresh, G. (2006). Coddling the Caucasus: Iran’s strategic relationship with Azerbaijan and Armenia. Caucasian Review of International Affairs, 1(1), 1-13.
Hyman, A. (1994). Central Asia and the Middle East: The Emerging Links. Central Asia and the Caucasus after the Soviet Union, Gainsville: University Press of Florida.
International Narcotics Control Board (2014). Report of the International Narcotics Control Board for 2013. accessed on 2019/3/5.
Kaya, M. K. (2009). The Eastern Dimension in Turkish Foreign Policy Grows. Turkey Analyst, 2(8).
Kaliyeva, D. (2004). The geopolitical situation in the Caspian Region. Revista UNISCI, (4), 1-10.
Kogan, E. (2016). Armenia between a Rock and a Hard Place, Available at:https://www.foi.se/download/18.66eb09ce1591c6301ec332/1482313668882/FOI%20Memo%205937.pdf, Accessed on: 11/9/2019.
Manning, R. A. (2000). The Myth of the Caspian Great Game and the" New Persian Gulf". The Brown Journal of World Affairs, 7(2), 15-33.
McDermott, R. (2009). Tashkent and Dushanbe Cautious on CSTO forces. Eurasia Daily Monitor, 6(27).
Peña-Ramos, J. A. (2017). The impact of Russian intervention in post-Soviet secessionist conflict in the South Caucasus on Russian geo-energy interests. International Journal of Conflict and Violence (IJCV), 11, a464-a464.
Roshandel, J. (2015). National Security and International Order, side. third edition. Tehran.
Rubin, B. (2013). Notes on Turkey- Israel Relations,Foreign Affairs.
Schneider, E. (2009). Split in the Russian political tandem Putin-Medvedev?. Caucasian Review of International Affairs, 3(2), 219.
Stepanova, E. A. (2013). Afghan Narcotrafficking: A Joint Threat Assessment. EastWest Institute.
Sonnleitner, D. (2016). Russia’s backyard–unresolved conflicts in the Caucasus. Politics in Central Europe, 12(1), 83-94.
Shaffer, B. (2003). Iran’s role in the South Caucasus and Caspian region: Diverging views of the US and Europe. Iran and Its Neigbors. Diverging Views on a Strategic Region, Berlin: SWP, 17-22.
Torbakov, I. (2008). The Georgia Crisis and Russia-Turkey Relations., Available at: www.Jameston. Org/uploads.
Walker, R. B. (1988). The concept of security and international relations theory (No. 3). University of California Institute on Global Conflict and Cooperation, University of California, San Diego. 
Walt, S. M. (1991). The renaissance of security studies. International studies quarterly, 35(2), 211-239.
Weinthal, E. (2000). Central Asia: Aral Sea Problem. Foreign Policy in Focus, 5(6), 1-4.
Zasztowt, K. (2012). № 035: Iran, Turkey and Azerbaijan: Heading Towards a Regional Crisis?.
http://alwaght.com/fa/News/5919, accessed on 2019/2/24.
http://avapress.com/vdcawan6w49n6e1.k5k4.html, accessed on 2019/3/7.
http://fa.trend.az/news/politics/2103091.html, accessed on 2019/1/9.
http://irasieh.ir/?p=2238, accessed on 2019/3/25.
http://news.irib.ir/news/item/12612, accessed on 2019/2/26.
http://www.aftabir.com, accessed on 2019/1/3.
http://www.shahrekhabar.com/political/147981720021153, accessed on 2019/3/3.
فصلنامه روابط خارجی
دوره 11، شماره 4 - شماره پیاپی 44
این شماره فصلنامه روابط خارجی با تأخیر و در سال 1399 منتشر می‌شود. به دلیل رعایت تسلسل شمارگان فصلنامه، تاریخ آن به سال 1398 است.
اسفند 1398
صفحه 113-141

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار